"Иҵәыҵәу ахаа"
Раԥхьа ашәыр аҟалара ианалаго, цқьа ишәны иҟалаанӡагьы уи агьама абара иазчычоуп ахәыҷқәа. Уахьрыхәаԥшуа, рыбзи рқьышәи ааихьшьуа иахьҷамҷамуа, ашьақар злыҵәҵәа ицо, ихааӡа иҟоу акы рфо џьушьап. Аҳәаса-ҵәыҵәматаҟьӡа, мамзаргьы аҵәа-пера зхәыҷра иаламыз аԥсыуак дыҟамзар ҟалап. Атәым милаҭ, "ари зларфои?" ҳәа иахәаԥшуазар, аԥсуаа уи афатәхкқәагьы алырхуеит.
Зегь реиҳа ахархәара зманы иҟоу аҳәаса сыӡбал ауп. Уажәааны аҳәаса сыӡбал аршра иаамҭоуп. Иџьаушьаратәы азҿлымҳара амоуп, ҳџьынџьуаа аҳәаса сыӡбал шдыршуа ҳәа еиҭарҳәо. Уи иаабац аҳәаса аршышьа еиҧшым, иара иарҭоит ашылагьы ахарҵәгьы.
"Абынҳәаса ахәҵәқәа аамхны, иӡәӡәа, ирыцқьа, иҟауҵау иазыбзиахо, ҭенџьырк инҭаҧса, иазхашаӡы аҵаҭәа, амҳаҵәк аҟара шыла, агәӡа бырфын лыхәҭа икылхыу, ишыхьшәашәоу иаласаны, ишаанӡа еилырхуа, илыршуеит, аҳәаса аҵәыҵәыра ишахәҭоу аҟалара иахәарҭоуп. Аҳәаса аныжәлак, иџьаџьоу лыхәҭак икылхны, ацәеи агәаӷьи еилыиххуеит, ипашәӡа иҵәыу ахырҵәы ааҩны, аҳәаса алыхәҭа икылылхызгьы иаргьы еилаҭәа, иахәҭоу аҟара аџьыкҵәаҵәа наҭаны, аџьымшьҿа, аџышҿа, ахәсхәа ҿа еилаххны иаҭа, еиларҩынтны иааурмазеиуеит" - ҳәа ҳаҧхьоит Руслан Гәажәба ишәҟәаҟны, ҳҳьынџьуаа рҟынтәи еизгоу анҵамҭақәа рҿы.
Аҳәаса сыӡбал анеҩсгьы, аҳәаса ахаа хкқәа иреиуоу рыла ашәырӡқәа адыркуеит, хазы алаҳарҩа, ахәырмарҩа, аҵәарҩа шыҟарҵо еиҧш, аҳәасагьы ирҩаны изҵәахуа ыҟоуп аӡынтәи ахәы ҳәа.
Иазгәаҭатәуп аҳәаса (абҳәаса) жәлар рмедицина аҟынгьы ахархәара шамоу. Иара иалоу абзиарақәа рацәоуп, ауаҩы игәабзиара иазеиӷьуп, уимоу иҭеиҭыԥш, ицәеижь азынгьы ихәарҭоуп.
"Ҳәаса-какал"
Аԥсуаа рхәыҷы хәмаррақәа иреиуоуп "ҳәаса-какал" ҳәа изыхьӡныршьало ахәмарра. Аӡәы инапҿы аҳәаса-какалқәа ааникылоит, егьи (ма егьырҭ) уи инапаҿы заҟа икыу рхәыцроуп. Ииашан аҭак ҟазҵаз иахь ииасуеит аҳәаса-какал, уи даҽа ҳәасақәак нашьҭԥааны, иҭаҷкәым хәыҷқәа раҵәаны иҩызцәа дынрыдгылоит: "ҳәаса-какал" ҳәа, "ҩ-какалк"(ма х-какалк уб.иҵ.) ҳәа егьырҭ аҭак ҟарҵоит.
Ари ахәмарра иунарбоит ахәыҷқәа, адуцәа реиԥш, иаарыкәыршан иҟаз, аԥсабара ирнаҭоз хархәара шазыруаз.