Жәлар рдоуҳа

Гагра ақалақьуаҩ Лиудмила Сергьегьиаԥҳа иаҳзеиҭалҳәеит, даныхәыҷыз аахыс лгәалашәараҿы инхаз, лан Маргарита Бениаԥҳа (Кьахьырԥҳа) Амшаԥы аԥхьатәи аԥшьашазы, Чачхадыл (Чхадыл) аназгәарҭоз аишәаркра дшазнеиуаз, афатә ҷыда шлырмазеиуаз атәы.

Абиԥарак зааӡахьоу агара еиҭашьақәыргыланы, ҳҿатә аамҭа иашьашәало иҟаҵаны змоҭа хәыҷы дгаразҵо, Гагра ақалақьуаҩ Зарина Сыҷынааԥҳа-Коӷониа асаби иааӡараҿы агара инанагӡо ароль атәы лзеиҭалҳәеит ажурналист Саида Жьиԥҳа.

Афырхаҵа Ажьгьери-иԥа Қәычықә изкны ҩыџьа ажәабжьҳәаҩцәа еиҭарҳәо аҭоурыхқәа.

Ауаҩы еснагь аинтерес изаҵоуп ԥхьаҟатәи иԥсҭазаара зеиԥшрахоу аилкаара, аиҳарак аҭаацәаратә ԥсҭазаара. Аԥсуаа ҳмилаҭтә культураҿы дыҟоуп абзиабара анцәахәы, "Анмираҳ". Уи ихьӡала имҩаԥыргон еиуеиԥшым аныҳәагатәқәа. Иарбан урҭ? Азҵаарақәа рҭак Сусанна Ҭаниаԥҳа лматериал аҿы.

Ажәытәан аԥсуаа ацәгьаурақәа аныҟалалак, ажәлар рыҩнуҵҟа иҟаз аусӡбаҩцәа рыла ирыӡбон. Аусӡбара, аинраала иацыз аԥҟарақәа Sputnik аматериал аҟны.

Аԥсуа ҵарауаа разгәаҭарақәа, рыҭҵаарақәа рҿы ирацәоуп Анцәахәқәа ирызку аҳәамҭақәа. Ажьыра Анцәахәы ҳәа дыԥхьаӡан Шьашәы, иара зегь реиҳа зылшо ҳәа дрыԥхьаӡон.

Аԥсуаа рзы иԥшьоу аныҳәақәа иреиуоу, адоуҳатә мчы зцу акәны ирыԥхьаӡоит Ажьырныҳәа. Уи ҭаацәацыԥхьаӡа ишазгәарҭоугьы, маҷк аиԥшымзаарақәа амоуп. Џьоукы ианақәшәо, арыцхә 13 ауха иаԥылоит, даҽа шьоукы шәахьеи ԥшьашалеи. Ҭаацәала Ажьира ишамҵаныҳәоуи, насгьы ари аныҳәа иадырҳәало агәыӷрақәеи ртәы дазааҭгылеит Лӡаа ақыҭанхаҩы Беслан Ақаҩба.

Жәытәаахыс аԥсуа ҭаацәарақәа иныҟәыргоит аныҳәарақәа. Ажьира аныҳәара, ажьрацәара аныҳәара. Урҭ ирымоуп рхатәы ԥҟарақәа, рхатәы ҵасқәа.

Аԥсуаа рхымҩаԥгараҿы, рыҩнуҵҟатәи акультураҿы, ретнографиаҿы, алабашьа аҵакы амоуп, уи ҳаҭырла аԥсуаа наџьнатә аахыс иныҟәыргоит.

Ажьырныҳәа 11 рзы адунеи аҿы иазгәарҭоит ажәа иҭабуп Жәларбжьаратәи амш. Аԥсуа бызшәаҿы иҭабуп ахьынтәаанагази уи хархәашьас иамоу атәы еиҭеиҳәеит аҭоурыхҭҵааҩ аетнолог Валери Бигәаа.

Аԥсуаа жәытә-натә аахыс пату ақәҵаны имҩаԥыргоит аныҳәарақәа. Урҭ аныҳәарақәа егьырҭ ажәларқәа излареиԥшым ахатә ҷыдарақәа амоуп. Уи атәы дазааҭгылоит аҵарауаҩ Арда Ашәба.

Аԥсуа бызшәа аҿиараҿы иахьа ицәырҵуа ауадаҩрақәеи иара убас амилаҭ рыхдырреи рхатәы бызшәеи ҩныҵҟала ишеидҳәалоу атәы дазааҭгылоит Sputnik аналитик, ажурналист Нонна Ҭхәазпҳа.

Аҭәҳәақәа, аныҳәарақәа, аԥсуаа ҳмилаҭтә культура иахәҭаку ак акәны иҟоуп. Иара иахьагьы уи агәра зго, иацныҟоу рацәаҩуп. Ахәышәтәырҭақәеи ахәшәқәеи шырацәоугьы, ауаа аԥсуала аҽыхәшәтәра ианашьҭалогьы убап. Избан? Уи азҵаара аҭак доусы иара ихазы иҟаицоит.

Абысҭа аныҳәақәа раан еиԥш есҽынгьы аишәаҟны иқәгылоуп. Аиҳарак иара агьама бзиоуп аԥсуа мца иахакнаҳаны ианыруа.

Аинформациатә агентра Sputnik Аԥсны аредакциа еизыркит аԥсуа чысеишәаҟны ихаданы ишьоу абысҭа иазку афактқәа жәаба.

Аԥсуа чысқәа ачаҩыри аҭубари рҭоурыхи, рыҟаҵашьеи дазааҭгылоит Sputnik аналитик Нонна Ҭхәазԥҳа. Арҭ ачысқәа рыҟаҵашьа атәы еиҭарҳәеит Ҭхәазаа ирымоу Арышԥҳа Ҭали, Шьынқәыраа ирымоу Бигәааԥҳа Мзиана.

Аԥсуа жәлар ирымоу еиуеиԥшым азхаҵарақәеи, азгәаҭарақәеи, насгьы аԥсуаа рҟны "ахәаша 13" амш ианнакыло аҭыԥыи ртәы дазааҭгылеит аетнолог, афольклорист Арда Ашәба.

Иахьеи-уахеитәи ахымҩаԥгашьа, атәашьа-агылашьа, аиҳабы-аиҵбы реизыҟазаашьа, реихаҵгылашьа, сасра ацара, асасдкылара уҳәа аетикет иаҵанакуа зегьы аԥсуаа "алеишәа" ҳәа иашьҭан.

Аԥсуа қыҭақәа рыбжеиҳарак амшын аҿықәаҿ ишьҭоуп. Дара рҵакырадгьыл аҿы аҳацкьын анмаҷхалакгьы ахьчацәа ашьхаҟа ашьамаҟеи, аԥсасеи, ауахьади карцоит. Шьхацан – ианакәзаалакгьы аԥсуаа иныҟәыргон.

XIX-тәи ашәышықәсазтәи аԥсуа инхашьа ҳазааҭгылозар, усҟантәи аамҭақәа рзы аԥсуа изгылан х-ҩнык: аҭаацәа – ахаҵеи аԥхәыси рыхшареи рыҩны, хазы асас изы идыргылоз аҩны – "аҳаҷашь" зыхьӡаз, нас амҳара, ма аҭацамҳара ҳәа изышьҭаз аҩны.