Аԥсны Апарламент адепутат Вахтанг Гәаланӡиа дшыршьыз, Кан Кәарҷиа дшырхәыз, уи ҟазҵаз ҳәа агәҩара ззыҟоу, акьымсра зхыху адепутат, Урыстәылантәи Аԥсныҟа афымца аашьҭразы иҟаҵаз аҳәара Урыстәыла ахада ипресс-маӡаныҟәгаҩ Дмитри Песков дшахцәажәаз Sputnik аматериал аҿы.
Апарламент аҿы арыцҳара
Ииасыз амчыбж Аԥсны рыцҳарахеит. Раԥхьаӡа акәны ареспублика Апарламент аҿы ахысра аҭыԥ аман. Адепутатцәа руаӡәк иԥсҭазаара далҵит, аҽаӡәы ахәрақәа иоуит.
Азинхьчаратә усбарҭақәа излаарыцҳауа ала, ԥхынҷкәынмза 19 рзы Жәлар Реизара-Апарламент аҿы амаининг атемала имҩаԥысуаз аилатәараан адепутатцәа Адгәыр Ҳаразиеи Кан Кәарҷиеи рыбжьара аимак ҟалеит. Ҳаразиа атапанча ҭганы, Кәарҷиа иахь акырынтә дхысит, уи ихи ижәҩахыри рҿы ахәрақәа иоуит. Урҭ аус рыцызуаз Вахтанг Гәаланӡиа иоуз ахәра иахҟьаны иԥсҭазаара далҵит.
Убри аҽны Аԥсны Аҳәынҭқарра ахада инапынҵақәа назыгӡо Бадра Гәынба Апарламент аҿы иҟалаз ахысра инамаданы Ашәарҭадаратә Хеилак аилатәара мҩаԥигеит.
Гәынба инаҵшьны иазгәеиҭеит, Апрокуратура Хадеи азинхьчаратә усбарҭақәа зегьи аусмҩаԥгатәқәа реиқәыршәареи зегьрылатәи азинтә уснагӡатәқәа рымҩаԥгареи рзы русура еишьаршәаланы имҩаԥыргар шакәу.
Иара азинхьчаратә усбарҭақәа рнаԥхгаҩцәа ирыдиҵеит аусеилыргара шымҩаԥысуазы Ашәарҭадаратә Хеилак адырра арҭаларц, агәабзиарахьчара Аминистрра – адепутат Кан Кәарҷиа игәабзиара аҭагылазаашьазы адырраҭара ҟарҵаларц.
Аԥсны апрокуратура Хада адепутат Адгәыр Ҳаразиа ихымҩаԥгашьаҿы ацәгьоура аҟазааразы алкаақәа роурц Иреиҳаӡоу аӡбарҭахь аматериалқәа рышьҭит.
Ԥхынҷкәынмза 20 рзы Иреиҳаӡоу Аӡбарҭа аӡбара ҟанаҵеит, Адгәыр Ҳарази иҟаиҵаз аусқәа рҿы Ашьаустә Закәанԥҵара Ахәҭаҷ 99, Ахәҭа 2, апункт “е”; Ахәҭаҷ 29, ахәҭа 3 рҿы иарбоу ацәгьаурақәа рдыргақәа шыҟоу – зегь рыла ишәарҭоу аҭагылазаашьаҿы гәҭакыла ауаҩшьреи, зегь рыла ишәарҭоу амҩала ауаҩшьра аҽазышәареи.
Уи ашьҭахь, атәыла апрокуратура Хада адепутат Адгәыр Ҳаразиа ииммунитет ихыхрази насгьы уи иҿаԥхьа ашьауӷатә ус алагаразы ақәшаҳаҭра аҟаҵарази Апарламент ахь ажәалагала ҟанаҵеит.
Ԥхынҷкәынмза 21, ахәылбыҽха Жәлар Реизараҿы изаамҭанытәим аилатәара мҩаԥысит, уи Вахтанги Гәаланӡиа игәалашәара минуҭктәи аҿымҭрала ихацыркхеит. Аилатәара аихшьаалақәа рыла, адепутатцәа зегьы еицҿакны рыбжьы рҭиит Ҳаразиа ииммунитет ихыхразы, насгьы ашьауӷатә ус алагаразы. Абжьыҭира рхы аладырхәит 28-ҩык Апарламент адепутатцәа.
Ԥхынҷкәынмза 21, ашьыбжьышьҭахь апрокуратура Хада апресс-маҵзура аҟынтәи адырра ҟарҵеит Адгәыр Ҳаразиа иганахь ала ашьауӷатә ус аартуп ҳәа. Уи зегь рыла ишәарҭоу амҩала ауаҩшьра, насгьы зегь рыла ишәарҭоу амҩала ауаҩшьра иҽазишәеит ҳәа агәҩара ыҟоуп.
Ҳаразиа дахьыҟоу аилкааразы аусмҩаԥгатәқәа мҩаԥысуеит ҳәа аанацҳауеит Аԥсны апрокуратура хада.
Аԥсны агәабзиарахьчара Аминистрра ԥхынҷкәынмза 22 рзы иҟанаҵаз адыррақәа рыла, ахәра зауз адепутат Кан Кәарҷиа игәабзиаратә ҭагылазаашьа шәарҭам. Иахәҭоу амедицинатә процедурақәа зегьы дырхысуеит.
Аенергетикатә кризиси Урыстәылаҟа ааԥхьареи
Аԥсны аенергиатә кризис макьанагь ишыҟац иҟоуп. Азакәанхьчаратә усбарҭақәа есыҽны амаининг-фермақәа рыԥшаауеит, урҭгьы зтәу ирымырхуеит, аха ҽынла 2-сааҭки 48 аминуҭи, уахынла – 21:00 сааҭ инаркны 07:00 рҟынӡа алашара аҟазааразы аамҭаԥҵәа мчыбжь ҵуеит еиҭакмижьҭеи. Џьуартәи аӡеизакырҭаҿы аӡы аҩаӡара еизҳауеит, аха ԥшьшьалоуп, уи макьана афымцамч аиура асааҭқәа рыцҵара алнаршом. Асабша, ԥхынҷкәын 22, шьыбжьон, аӡы аҩаӡара 411,53 метра инаӡеит.
Иарбоу аусхкы аҿы иҟалаз акризис Аԥсны ауааԥсыра рыԥсҭазаара акырӡа иаруадаҩит, аусхкқәа зегьы рҿы иҽеимкәа анырра ҟанаҵеит, ача ахә хә-мааҭк ала ашьҭыҵрагьы уахь иналаҵаны.
Аԥсны Аҳәынҭқарра ахада инапынҵақәа назыгӡо Бадра Гәынба асабша, ԥхынҷкәын мза 21 азы, гуманитартә цхыраарак аҳасаб ала ареспублика фымцамчла аиқәыршәара азҵаара аӡбаразы Урыстәылаҟа аҳәара ҟаиҵеит. Абри атәы аанацҳауеит аҳәынҭқарра ахада ипресс-маҵзура.
Аҳәамҭаҿы иазгәаҭоуп аенергетикатә усхкы аҿы иҟалаз акризис аекономика аусура ишаԥырхагаз, лассгы Аԥсны ахала уи ахгара шалымшо.
“Есыҽны 9-11 сааҭ алашара аҟамзаара агәабзиарахьчареи аҵарадырреи рсистемақәа рзы иааха дууп. Уи ахәыҷқәеи, абыргцәеи, социалла ацхыраара зҭаху ауааԥсыра рыԥсҭазаареи ашәарҭара иҭанаргылоит. Аԥсны агуманитартә рыцҳара ҟалар алшоит”, - ҳәа аҳәоит атекст аҿы.
Гәынба иара убасгьы иазгәеиҭеит аҭагылазаашьа ауаажәларра рыҩныҵҟатә гәынамӡара ишеибанарххо, уи Апарламент аҿы адепутат Вахтанг Гәаланӡиа ишьра еиҳагьы ишарцыхцыхыз.
Урыстәыла ахада ипресс-маӡаныҟәгаҩ Дмитри Песков РИА Новости аинтервиу аҭо иҳәеит ареспублика иҟанаҵаз азыҳәа аҭак шаҭахо, Аԥсны аҭышәынтәалареи ашәҭыкакаҷреи шазеиӷьеишьо.
Убри аан афымцамч аахәараз ахарџьқәа еиҳа-еиҳа ихалоит. Арадио Sputnik аефир аҿы афинансқәа рминистр инапынҵақәа назыгӡо Владимир Делба иҳәеит ареспублика 2024 шықәсазы аенергетика 780 миллион мааҭ шақәнаҵаз.
"705 миллион мааҭ акоммерциатә шьаҭа змоу афымцамч аахәара иахшәаауп. Урҭ рҟынтәи 200 миллион мааҭ Урыстәылатәи ацхыраара аҟынтә ауп, 505 миллион мааҭ Аԥсны ахатә ԥарақәа роуп. Урҭ 505 миллион мааҭ ламысцқьала ашәахтәқәа зшәо, алашара ахә зшәо рԥарақәа роуп" ҳәа иҳәеит Делба.
Иара иажәақәа рыла ахархәара зҭоу афымцамч азы ауал 4-миллиардк инаӡоит.
Актәи акандидат
Ԥхынҷкәын 18 рзы Аԥсны алхратә комиссиа Хада ашәҟәы иҭанагалеит атәыла ахада инапынҵақәа назыгӡо Бадра Гәынба Аҳәынҭқарра ахада иалхрақәа рҿы кандидатс дықәзыргыло аԥшьгаратә гәыԥ.
Аԥшьгаратә гәыԥ алахәылацәа ашәҟәҭагаларазы аршаҳаҭга бӷьыцқәеи анапаҵаҩратә бӷьыцқәеи рыҭан. Урҭ еизыргароуп 2000 иреиҵамкәа, 2500 иреиҳамкәа алхыҩцәа рнапынҵамҭақәа.
Аԥшьгаратә гәыԥқәеи апартиақәеи рышәҟәҭагалара ажьырныҳәамза 6 рҟынӡа имҩаԥыслоит, анаҩс Аҳәынҭқарра ахадарахь акандидатцәа рышәҟәҭагалара 10-мш рыҩнуҵҟа имҩаԥысуеит.
Аҳәынҭқарра ахада заанаҵтәи иалхрақәа мҩаԥысуеит жәабран 15 рзы.
Иԥсҭазаара далҵит Михаил Сангәлиа
Аԥсны Жәлар Реизара адепутатцәа Апарламент IV, V, VI ааԥхьарақәа рдепутат Михаил Сангәлиа игәакьацәеи иҭахцәеи ирыдашшылоит. Сангәлиа иԥсҭазаара далҵит 72 шықәса дшырҭагылаз.
"Иԥсҭазаара далҵит ахыԥша ду змаз, ажәлар рҟәыӷара згымыз, аиҩызареи аицхыраареи акыр ззаҵанакуаз, зыԥсадгьыл бзиа избоз аполитик" ҳәа иҩуеит Апарламента аиҳабы Лаша Ашәба.
Иара убасгьы иҳәеит Сангәлиа иколлегацәа ргәалашәараҿы даанхоит аԥышәа змаз, апарламенттә усура активла иалахәыз, зажәеи зуси еиқәшәоз, аҳәынҭқарра иазеиӷьу аус азы аҭакԥхықәра ду аазырԥшуаз, ауаҩы иеилкаара, иуадаҩу аамҭақәа раан ицхыраара здыруаз уаҩык иаҳасабала ҳәа.
Дырмит Гәлиа ишықәс
Аԥсны 2024 шықәса аԥсуа литература ашьаҭаркҩы, ашәҟәыҩҩы, аҵарауаҩ Дырмит Гәлиа ишықәсны ирылаҳәоуп.
Аԥсуа драматә театр аҟны имҩаԥгаз агәырӷьаратә еилатәарала ихыркәшан Аԥсны Жәлар рпоет Дырмит Гәлиа диижьҭеи 150 шықәса аҵра иазку ауснагӡатәқәа.
Уи ихы алаирхәит жәлар рпоет ииубилеи азгәаҭаразы аҳәынҭқарратә комиссиа напхгара азызуа ареспублика ахада инапынҵақәа назыгӡо Бадра Гәынба.
Уи, ҷыдала, иазгәеиҭеит ашықәс иалагӡаны ареспубликаҿы ауснагӡатәқәа рацәаны ишымҩаԥысыз: алитературатә хәылԥазқәа, аныҳәатә митингқәа, ацәыргақәҵақәа, аспектакль аԥхьарбара, ателедырраҭарақә рциклқәа рҭыҵра, 1912 азы Гәлиа дызлахәыз
Аофициалтә хәҭа ашьҭахь ахәаԥшцәа иддырбеит Дырмит Гәлиа иажәеинраала "Арԥызбеи Аԥҳәызбеи рысалам шәҟәы" иалху аспектакль "Иареи Лареи".
Аԥсуа литература ашьаҭаркҩы Дырмит Гәлиа ибиуст аартын иара ихьӡ зху Аԥсуаҭҵааратә институт аҟны.
Аԥсуаҭҵааратә институт аиҳабы Арда Ашәба иқәгылараҟны иазгәеиҭеит аԥсуа литературеи акультуреи рҿы Гәлиа илагала, ҷыдала дазааҭгылеит апоет абри аинститут аҿы имҩа шхациркыз.
Аԥсны ахада инапынҵақәа назыгӡо Бадра Гәынба иазгәеиҭеит Гәлиа акультура аҿиараҿы илагала ду.
Абиуст автор — аскульптор Амиран Адлеиба. Афинанстә цхыраара — акультура аминистрра.
Аицлабра "Взгляд-2024"
Аԥсны иҟоу Россотрудничество Ахаҭарнакра Аԥсны Афырхаҵа Андреи Соловиов ихьӡ зху аицлабра "Взглиад-2024" аихшьаалақәа ҟанаҵеит.
Сынтәа ажурналистцәеи аблогерцәеи рыбжьара имҩаԥысуа аицлабра аиҿкаара 15 шықәса ахыҵра инақәыршәан имҩаԥган.
Аицлабра рхы аладырхәит ареспубликатә кьыԥхьтә ҭыжьымҭақәа ржурналистцәа, аинтернет-АИХқәа, аинформациатә маҵзурақәа, аблогерцәа, афотокорреспондентцәа, ажурналистика иашьашәалоу азанааҭтә ҵараиурҭақәа рҟынтәи астудентцәа. ⠀
Аноминациақәа рҿы аиааира згаз:
"Иреиӷьу арадиоматериал" – Sputnik Аԥсны арадиомҩаԥгаҩ Наала Мықәԥҳа,
" Аинтернет ресурсқәеи ахатәы блогқәеи рҟны иреиӷьу аматериал" – Sputnik Аԥсны акорреспондент Сариа Кәарацхьелиаԥҳа,
"Аурыси аԥсуеи жәларқәа рҭоурых аҿы еицырзеиԥшу адаҟьақәа" – Sputnik Аԥсны акорреспондент Бадраҟ Аҩӡба,
"Иреиӷьу ателехәаԥшратә материал" – Аԥсуа телехәаԥшра ажурналист Гәыгәыца Ҩарданԥҳа,
"Аԥсны иҟоу Россотрудничество Ахаҭарнакра аусуреи Аԥсни Урыстәылеи ркультура-гуманитартә усеицура атрадициақәеи рыхцәажәара" – Аԥсуа телехәаԥшра ажурналист Алика Ҭраԥшьԥҳа,
"Арратә операциа ҷыда атематика" – Аԥсуа телехәаԥшра ажурналист Гәыгәыца Ҩарданԥҳа,
"Ахаҭарнакра аиҳабы иҟынтә аицлабра аҳамҭа ҷыда" – Аԥсуа телехәаԥшра ажурналист Шьазина Ханагәуаԥҳа.
Аӡбарҭатә зал аҟынтәи ахақәиҭтәра
Омар Смыр Аҟәа ақалақьтә ӡбарҭа аӡбарала аӡбарҭа азал аҟынтә ихы дақәиҭыртәит.
Аусҭҵаара излаанацҳауа ала, ԥхынҷкәын 7 рзы ахәылбыҽха Смыр, ақьафурҭаҿы дыштәаз, Гагра араион апрокурор Беслан Ԥкьын ишакәым диацәажәеит, напышьашәала дипҟеит, дкажьны хәынтә еиҵамкәа Ԥкьын иганахьала дхысит.
Ԥхынҷкәын 18 рзы Омар Смыр апрокуратураҿы днеит, иара уаҟа дааныркылеит. Апрокуратура аҳәара аман, ҭакрала аԥырҟәҟәаагатә усмҩаԥгатә изалхразы.
Ақалақьтә прокуратура актәи аинстанциа аӡбарҭа иҟанаҵаз аӡбара аԥыхразы Иреиҳаӡоу аӡбарҭа ашьаустә усқәа рзы ахашшааратә коллегиахь ажәалагала нанашьҭит.
Аконференциа, ацәыргақәҵа
Аԥсни Урыстәылеи иреиҳау аҵараиурҭақәа, аколлеџьқәа, ашколқәа рҵаҩцәа, аҵарауаа, астудентцәа рхы аладырхәит Жәларбжьаратәи аҭҵаарадырра-практикатә конференциа "Асахьаркыратә педагогика алаԥшҳәаа ҿыцқәа: Урыстәыла аҵарадырра амилаҭтә системахь асахьеи, ашәҟәи, акьыԥхьтә графикеи рылаҵәара". Иара мҩаԥысит ԥхынҷкәынмза 20 азы Москва.
Sputnik корреспондент ишааицҳауа ала, Аԥснытәи аҳәынҭқарратә университет асахьаркыратә ҟазара акафедра адоцент, Аԥсны Аҳәынҭқарра асахьаҭыхыҩцәа Реидгыла ацәыргақәҵатә зал Хада анаԥхгаҩы Ельвира Арсалиаԥҳа лажәахә аҿы Аԥсни Урыстәылеи ирыбжьоу акультуратә еимадарақәа ртәы далацәажәеит, Аԥсны асахьаркыратә ҟазара ашьақәгылареи аҿиареи рҿы еицырдыруа урыстәылатәи асахьаҭыхыҩцәа рлагала дазааҭгылеит.
Аконференциа ХГФ ИИИ МПГУ асахьаҭыхра акафедра аиҳабы, апедагогикатә ҭҵаарадыррақәа рдоктор, апрофессор, Урыстәылатәи Афедерациа аҵарадырра аусхк аҿы аҳаҭыр зқәу аусзуҩ, Аԥсны аҭҵаарадыррақәа Ракадемиа аҳаҭыртә лахәыла, Аԥснытәи аҳәынҭқарратә университет ҳаҭыр зқәу апрофессор, Аԥсны зҽаԥсазтәыз асахьаҭыхҩы, Москватәи асахьаҭыхыҩцәа Реидгыла алахәыла Рауф Барцыц 70 шықәсаихыҵра иазкын.
Аконференциаҿы Рауф Барцыц изку адокументалтә фильмқәагьы дырбан. Аиԥылараҿы аиубилиар ианашьан Москватәи асахьаҭыхыҩцәа Реидгыла араӡны медал “Асахьаҭыхратә ҟазара аҿиараҿы иҟаиҵаз алагалақәа рзы”, Барцыц 1983 шықәсазы дзылгаз Краснодар иҟоу Ҟәбантәи аҳәынҭқарратә университет аректор иҟынтәи адныҳәаларатә шәҟәы иоуит инапаҿы иркын.
Ԥшьымш раԥхьа Москватәи апедагогикатә университет асахьаркыратә ҟазара аинститут аҿы Аԥснытәи асахьаҭыхҩы, аграфик, арҵаҩы, апрофессор Рауф Барцыц иусумҭақәа рцәыргақәҵа аатит.