Ааԥын аҵыҵындра еилаҳаз: аргәыц ааӡареи аҟәшәареи иацу амаӡақәа

Ашьыжь шаанӡа, амра раԥхьатәи ашәахәа рҽаҭаны, Очамчыра араион Аӡҩыбжьа ақыҭан ахеилак "Альбион" аҟны аусура еилашуеит. Уаҟа уажәы аҵыҵындра аҟәшәара иаамҭоуп. Акыр шықәса раԥхьа зхатә ус еиҿызкааз Кокаииаа рҭаацәа иахьа уажәраанӡа рус бзиа ибаны иазнеиуеит, иаадрыхуа аҵыҵындра ахаҭабзиара ҷыдала иацклаԥшуеит.

Леон Кокаиа ахеилак "Альбион" ахылаԥшҩы хадас аус иуеит. Иара иажәақәа рыла, ари аус раԥхьаӡакәны иаб инапы аиркит бжьы-шықәса раԥхьа, абырзен усзуҩы дидкыланы. Раԥхьа аҵыҵындра жәла "Альбион" ларҵеит, уи Абырзентәылантәи иааган. Аҭаацәа ари аус рыцааиуа иалагеит, уи иалҵшәаны есышықәса рыҽдырҭбаартә еиԥш алшара роуит.

Леон иаб дызлагаз аус иара иациҵоит, иаб дивагылоуп, иубаратәы иҟоуп арԥыс гәыкала иус дшазнеиуа.

Иахьа аԥхарҭаҟны еиҭаҳаны ирымоуп 250 нызқь шьапы аҵыҵындра. Ҳәарада, уи иацуп аџьабаа рацәа. Есымша уи иацклаԥшлатәуп, ианахәҭоу аӡы ақәҭәалатәуп, амра аԥхара агхар, ахаҭабзиара ацәыӡуеит. Леон Кокаиа иҳәеит, ақыҭа аџьабаа шацугьы, зегьы акоуп уи алҵшәа бзиа алугар шуылшо:

"Ақыҭанхамҩатә ус еснагь аџьабаа ацуп. Адгьыл ухы иаурхәартә еиԥш алшара ануоу, ԥынгылас иумоузеи? Аха ихадароу, уаалыҵ ианаамҭоу аҭыԥ ианузықәымҵа, уаҵәы ибашахоит. Уџьабаа иацу абзабаа иаразнак иануԥымла, баша уааԥсоит. Убри зегьы еилкааны, ԥсшьарада ҳус амаҵ азаҳуеит", - иҳәоит Леон Кокаиа.

Араҟа иазҳауеит еиуеиԥшым аҵыҵындра ахкқәа, аха зегьы иаарылукаартә иҟоуп "флер" зыхьӡу ахкы.

Аҵыҵындра аԥхарҭа амаҵ азыруеит уи иадыԥхьало аусзуҩцәа. Аусутә рацәазар, 30- 35 ҩык рҟынӡа ауаа аус руеит. Урҭ рхыԥхьаӡара есыҽны аҽеиҭанакуеит, аҭаххара шыҟало еиԥш. Урҭ ашьыжь шаанӡа инеины, аҵыҵындра ҟәшәара рҽыназыркуеит, рнапы еилаԥсаны рус ианаамҭоу иалгоит.

Аԥхарҭа уанныҵало, улаԥш нарықәшәоит иҟаԥшь-ҟаԥшьӡа ихшьу аҵыҵындрақәа. Акәша-мыкәша зегьы пашәӡа ирыцқьаны иҟоуп, аха уи шаҟа аџьабаа ацу, шаҟа ачҳара аҭаху ибзианы еилкааны ирымоуп уи знапы алаку аԥшәмацәа.

Ҵыԥх амшцәгьақәа ирыхҟьаны, аԥхарҭа иаиуит аԥхасҭа. Аԥша иасуаз ӷәӷәала иаԥырхагахеит, аӡхыҵра иҟалаз аҵыҵындра ашьапқәа арбааит. Аҵыҵындра еснагь амра аҭахуп, амра ашәахәа анагха, аԥхасҭахара иалагоит.Леон иажәақәа рыла, уи иахҟьаны раалыҵ акырынтә еиҵахеит егьырҭ ашықәсқәа ирҿырԥшны иугозар:

"Амшцәгьа инаҷыданы, аӡынра цәгьа иахҟьаны заа ҳаалыҵ ҳазцәрымгаӡеит. Абжьааԥны мшаԥымзазы аизгара ҳалагозҭгьы, сынтәа мызкы иахыԥеит, лаҵарамзазы напы аҳаркит. Уи иахҟьаны егьырҭ анаплакцәа иҳаԥыргеит. Заа уаалыҵ анузӡырымга, ахәгьы аҽеиҭанакуеит ҳәарада. 250-200 мааҭ иҳазтәеит ахә, уаанӡа 400 мааҭ иаҳзаԥсаз", - иҳәоит Леон Кокаиа.

Урыстәыла имҩаԥысуа арратә ҭагылазаашьа иахҟьаны, ишдыру еиԥш, зегьы рыхә акырынтә ишьҭыҵит. Уи еиҳа ирныԥшит зхатә ус знапы алаку ауаа. Леон иажәақәа рыла, аҵыҵындра ахәшәтәразы иахәҭоу ахәшә хкқәа аахәатәуп, уи ахә ахалара инаҷыданы, аԥшаара цәгьахеит.

"Сынтәа ҳаалыҵ хынтә раасҭа еиҵоп, иҳаҩсаз ашықәсқәа ирҿырԥшны иаҳҳәозар. Уи зегьы зыхҟьо, раԥхьа инаргыланы, амш цәгьақәа , убас излаҳахәшәтәуа ахәшәқәа аҳәаа рахыгара иацу ауадаҩрақәа нарылаҵаны. Аха ҳгәы каҳажьӡом, ԥшьала ҳус ҳаҿуп, аамҭа бзиа шыҟало агәра ҳгоит"- иҳәоит иара.

Гәылрыԥшь араион, Дранда аҳабла аҵыҵындра аԥхарҭа аграном хада Аҳмед агәра ганы дыҟоуп, усда ухы шузныҟәымго.

Фышықәса раԥхьа анаплакҩы Баҭал Аҩӡбеи иареи ирыӡбеит рхатә ус аԥшьгара. Идыргылеит аҵыҵындра аԥхарҭа, иаадрыхуа иалагеит аҵыҵындра еиуеиԥшым ахкқәа.

Иахьа уаҟа аус руеит 60-ҩык инарзынаԥшуа аусзуҩцәа. Урҭ араҟа ирзыршәоит ҿнак зықь мааҭ. Аусура нап адыркуеит ашьыжь асааҭ быжьба инаркны, аԥхын аамҭазы русура асааҭ хәба рзы иалагоит. Урҭ дреиуоп Инесса Ҷедиаԥха. Лара жәохә мшы ҵуеит аԥхарҭаҟны аус луеижьҭеи. Лара лажәақәа рыла, аусутә ыҟоуп ҳәа анлаҳа гәахәарыла илыдылкылеит, нхарҭалагьы акыр илзааигәоуп:

Егьырҭ ашықәсқәа ирҿырԥшны уахәаԥшуазар, араҟа аҵыҵындра аалыҵ еиҳа имаҷхеит, уи зегьы зыхҟьаз амшцәагьақәеи ахьҭақәеи роуп. Аҵыҵындра анышәҭшаз аамҭа иахыԥеит амшцәгьақәа ирыхҟьаны. Ахмед иажәақәа рыла, 40 % аалыҵ ԥхасҭахеит.

Араҟа адгьыл аҵакыра 25 гектар ыҟоуп. 11 гектар азалхуп аҵыҵындра ахьеиҭаҳау иаарту аҭыԥ, 14 гектар -арԥхарҭаҟны еиҭаҳауп. 20% аҵыҵындра аалыҵ Аԥсны ирҭиуеит, иаанхо 80% аҳәаа иахыргоит.

Хышықәса раԥхьа егьырҭ ауҭраҭых хкқәа раарыхра иалагеит. Аҵыҵындра инаҷыданы, арԥхарҭаҟны еиҭаҳаны ирымоуп: апомидор, анаша ,апатырџьан, апырпыл.

Аграном хада Аҳмед иажәақәа рыла, сынтәа раалыҵ ахә акыр еиҵахеит, ҳәарада, уи рматериалтә ҭагылазаашьа ианыԥшит:

"Ҵыԥх аҵыҵындра аԥсан 300 мааҭ, зегь реиҳа еиҵаз ахә 250 мааҭ акәын. Сынтәа даараӡа ахә лаҟәит. Иааидкыланы 120-130 мааҭ ҳәа иаҳҭиуеит, ҳәарада , уи ҳаргәырӷьом, избан акәзар аџьабаа иацу рацәоуп, абзабаа ахә шьаӡамкәан", - иҳәоит игәы иаланы Ахмед.

Убас араҟа уадаҩрас ирԥылон афымцалашара арцәара. Аҵыҵындра ессааҭ аӡы ақәууҭәалароуп, мамзар иканӡоит. Афымцалашара иахҟьаны сааҭла аӡы анаимыуаз ҟалалон , уи амшала иазҳауа аҵыҵындра ссахеит. Аграном Ахмед иажәақәа рыла, ас еиԥш иҟаз аԥынгылақәа риааира рылшеит, афымцалашара азҵаатәы анышьақәгыла инаркны:

"Анцәа иџьшьоуп шьҭа ас еиԥш иҟоу ауадаҩрақәа риааира амҩа ҳахьықәлаз. Усҟан еиԥш лассы-лассы афымцалашара дырцәаӡом. Уи даараӡа ҳус арманшәалоит", - иҳәоит иара.

Гәылрыԥшь араион, ақыҭа Кациқыҭ аҟны инхо Альбина Чамиан тәамҩахә лымамкәан акыршықәса адгьыл дықәаарыхоит. Лара длывагылоуп лԥа Альберт. Уажәы рымш зегьы азкуп аҵыҵындра аҟәшәара. Аҭаацәа аҵыҵындра ааӡара напы адыркит хышықәса раԥхьа. Альбина лажәақәа рыла, акыр дааԥсозаргьы, рџьабаа алҵшәа анацу ргәы шьҭнахуеит, иҵегьы аусутә гәацԥыҳәара роуеит:

"Ашьыжь шаанӡа ҳҩагыланы, дасу ҳнапынҵақәа рахь ҳаихоит. Уажәы аҵыҵындра аҟәшәара ауп ҳазҿу. Аиашазыҳәаны даара ҳааԥсоит, аха ҳхы ҳанамыцхраа аӡәгьы ҳаибом", - лҳәоит лара.

Лԥа Альберт иажәақәа рыла, сынтәеиԥш рнаплакы аҟны ауадаҩрақәа ирықәымшәацт. Егьыр анаплакыҩцәа реиԥш , даргьы ирԥырхагахеит амшцәгьақәа, ишьҭыҵыз абзазаратә маҭәахәқәа рыхә русура ӷәӷәала ианыԥшит:

"Аҵыҵындра аиҭаҳаразы ҳхы иаҳархәоз амыругақәа , излаҳхәшәтәуаз ахәшәқәа акыр рыхә халеит, уимоу, зынӡа иузымыԥшуаауа иҟоугьы ҟалеит. Ҳаалыҵ ахә маҷуп, иақәҳарӡуа ахарџь аасҭа", - иҳәоит иара.

Ауадаҩрақәа шыҟоугьы, аҭаацәа ргәы карыжьӡом, уимоу, ԥхьаҟа ргәы иҭоуп рнаплакы аиҵыхра.

Жәытәнатә аахыс аԥсуа пату изақәын адгьылқәаарыхра, уи акәын хныҟәгагас имаз. Угәы иамыхәарц залшом иахьа уи атрадициа еихаҳаны иахьаарго ақыҭанхаҩцәа.