Есма Ҭодуаԥҳа, Sputnik
Ажәлар разгәаҭарақәа акыр еиуеиԥшым. Урҭ рыбжьара иҟоуп амш зеиԥшрахо иазку, аҽаҩра зеиԥшрахо иазку, амшьҭа иадҳәалоу, ауаҩы ацәгьара дацәызыхьчо, мамзаргьы иԥеиԥшу иазҳәо. Ҳаамҭазтәи адунеи аҿы аԥхьатәи ауаҩы данцәырҵыз аахижьҭеи акыр аиҭакрақәа шамоугьы, ауаҩы аԥсабара дашьклаԥшны иаԥиҵаз азгәаҭарақәа иахьагьы актуалра рыманы иҟоуп.
Азгәаҭарақәа ауаҩы икәша-мыкәша иҟоу ашьклаԥшра иахылҿиаауеит. Уи аԥстәқәеи аԥсаатәқәеи рхымҩаԥгашьа, еиуеиԥшым аԥсабаратә цәырҵрақәа.
Иаҳҳәозар, ауаҩы зегь раасҭа изааигәоу, ицынхо аԥстәқәа – ацгәи алеи рхымҩаԥгашьала иԥеиԥшу алаидыруан. Иаҳҳәап: ацгәы аҿы анаӡәӡәо ақәа ауеит рҳәоит; ала амӡырха иқәбылгьар, ачымазара иатәуп; аигәылацәа рлақәа аибафара иалагар, ргәы еихшәоит.
Иҳәатәуп азгәаҭарақәа ауаҩы игәҭахәыцрақәа, иҩнуҵҟатәи ицәаныррақәа ирыдҳәаланы ишыҟоугьы. Аҵарауаа иазгәарҭоит ауаҩы ихәыцрақәа рыла абжьааԥны изгәамҭо амаҭәарқәагьы акы рыдибалар шалшо, уи ишахылҵуа иара ихатәы згәаҭарақәагьы. Азеиԥш згәаҭарақәа реиԥш, иҟоуп хазы игоу ауаҩы игәаиҭахьоу ихатәы азгәаҭарақәагьы.
Иаҳҳәап, аӡәы иԥынҵа дафар, асасцәа раара иатәуп ҳәа ишьоит, даҽаӡәы аимак, аисара иадиҳәалоит; аӡәы изы иарма напсыргәыҵа дафар, аԥара аанагоит, арӷьа напсыргәыҵа дафар – ицәцоит, даҽаӡәы изы акәзар, арӷьа напсыргәыҵа ибӷуазар ауп аԥара аниоуа, арма – иԥара нихуеит; џьоукы иазгәарҭоит рарӷьа лымҳа шуазар, арҽхәара иатәуп ҳәа, арма – арџьара, даҽа џьоукых уи нарҳәаарҳәны иазгәарҭоит.
Иалкааны иааҳгап аԥсуаа рҟны ихарҵо, реиҳа аԥыжәара змоу ауаҩы идҳәалоу азеиԥш згәаҭарақәак:
- Анцәа ижә зықәтәаз маҭәа ҿыцк иоуеит, уи икәа иҭаиҵоит, мамзаргьы: "Қьааба уца, амал сзаага" ҳәа даҭәҳәаны ирԥыруеит.
- Знапхыцқәа ашкәакәара аархәо амал иоуеит, мамзаргьы амаҭәа ҿыц.
- Ахәы рацәаны изқәу дуаҩы мшуп.
- Игәазҭахьоу иарма бла ԥарԥарыр, игәы иалсра акы иаҳауеит, иарӷьа бла ԥарԥарыр, игәы иахәара иаҳауеит.
- Арӷьа лымҳа ҳәҳәар ақәа ауеит, ма арма лымҳа ҳәҳәар ҳәа игәазҭахьо ыҟоуп.
- Ауаҩы ишьапсыргәыҵа дафар, ныҟәарҭак иоуеит.
- Амшьҭеи алаԥши ыҟоуп, аха мышьҭас иҟоу гәуп, згәы разу имшьҭагьы бзиоуп.
Иара убас шәаԥхьар ҟалоит:
- "Аӡы цқьа ухыԥшылозар - ажәабжь бзиа иатәуп": аԥхыӡқәа ирыдҳәалоу ажәлар разгәаҭарақәа
"Шьыжь шәаԥшь шьыбжьаанӡа, хәылԥ шәаԥшь жәаха-жәымш": аԥсуа згәаҭарақәак ирызкны