Sputnik амчыбжь: ахада иҿаԥхьа аҳасабырбақәа, Апарламент асессиа, Сириус аҿы афестиваль
10:00 04.03.2024 (ирҿыцуп: 11:01 04.03.2024)
© Sputnik / Владимир Астапкович
/ Анапаҵаҩра
Аинформациатә маҵзура Sputnik Аԥсны иазнархиеит жәабран 26 инаркны хәажәкыра 3 рҟынӡа еиҳа иалукаауаз ажәабжьқәа рыхҳәаа.
Ииасыз амчыбжь азы ихыркәшахеит акультура-гәыҳалалартә фонд "Ашана" апроект аҩбатәи аетап, Аԥсны аԥсихикатә еиҭакра змоу ахәыҷқәа ралкааразы, Аԥсны АдәА рминистрра Урыстәыла АдәА рминистррахь аҳәара ҟанаҵеит аҭыԥ змоу аҳәааҿтәи аинцидентқәа ирызхьаԥшларц, имҩаԥысит Апарламент асессиа. Арҭи егьырҭ ажәабжьқәеи Sputnik аматериал аҿы.
Аҳәааҿы аимак-аиҿакқәа
Аԥсны адәныҟатәи аусқәа Рминистрра Урыстәыла адәныҟатәи аусқәа Рминистрра ашҟа аҳәара ҟанаҵеит аԥсны-урыстәылатәи аҳәаа ахысраан, Ганрацәалатәи амашьынақәа роушьҭра-гәаҭаратә Ҭыԥ "Адлер" аҿы иҟоу ахҭысқәа ирызхьаԥшырц.
"Аԥсны Адәныҟатәи аусқәа Рминистррахь ари азҵаара аганахь ала информациак аҟамзаара инадҳәаланы, адәныҟаполитикатә усҳәарҭа еиуеиԥшым аинформациатә ҭыԥқәа рҿы атәылауаа рықәгыларақәа иазхьаԥшуеит", - ҳәа аҳәоит адәныҟаполитикатә усбарҭа акьыԥхьымҭаҿы.
Жәабран 27 рзы аминистррахь инашьҭын 15 рзаҳал, аҳәааҿы ауадаҩрақәа ирықәшәаз атәылауаа рҟынтәи. Аусбарҭаҿ ирҳәеит аҽа 15 рзаҳал ишырзыԥшу, аминистр иԥыларц жәабран 21 азы азыҳәа ҟазҵаз рхыԥхьаӡара 30-ҩык иахьынаӡоз инадҳәаланы.
Акриминогентә ҭагылазаашьа
Аӡбарҭа латәарадатәи арбаандаҩра даҵанаркит Аацы ақыҭа анхаҩы Адамыр Ԥачалиа, агәаҭара-аушьҭырҭатә ҭыԥ "Егры" аҿы азинхьчаҩцәа аҿагылара рызҭаз. Ԥачалиа жәларбжьаратәи ашьҭазаара изыҟаҵоуп. Уажәы иара Аԥсны анҭыҵ дыҟоуп.
45 шықәса зхыҵуа Адамыр Ԥачалиа ԥхынҷкәын 25 рзы амилициа аусзуҩцәа аҿагылара риҭеит, Очамчыра араион ашьаусԥшаара аҟәша аиҳабы и.н. Захариан дишьклахысит. Абри ашьҭахь аҭыԥ аҟынтәи аҳәынҭномерқәа змамыз автомашьына Мерседес ала дыбналеит.
Амчра ахаҭарнакцәа рганахь ала амч ахархәарази, закәаншьаҭада абџьар аныҟәгара, амазаара, амҩангара рзи ашьаусҭҵаара мҩаԥыргоит.
Ниџьаҭ Дадашов иганахьала аус Аԥсны Иреиҳаӡоу аӡбарҭахь ахәаԥшразы инарышьҭит.
Ахаҵа Ҭырқәтәыла атәылауаҩ 2023 шықәсазы Аҟәа дишьит ҳәа ахара ихараҵоуп.
Апрокуратура хада аинформациала, Дадашов ари аус дадиԥхьалеит аҳәаанырцәтәи ацәгьоуратә гәыԥ "Халил АЕ" ахада, агәыԥ "Далтон" ахадараҿы игылоу ауаа рышьразы. Ауаҩшьразы уи 60 нызқь доллар изыршәараны иҟан.
2023 шықәса лаҵара 23, асааҭ 14:10 рзы Аҟәа агәаны Дадашов Ҭырқәтәыла атәылауаҩ Емирџьан Иылмаз жәеизантә диеихсит. Иылмаз аҭыԥ аҿы иԥсҭазаара далҵит. Еиуеиԥшым ахәрақәа роуит даҽа ԥшьҩык ауааԥсыра.
Дадашов гәҭакрыла ауаҩы дшишьыз азы иҿиқәшаҳаҭхеит.
Ҩыџьа урыстәылаа аанкылоуп анаркотикқәа рҭиуан ҳәа аанацҳауеит Аԥсны АШәМ апресс-маҵзура.
Леонид Мартиросани Евгениа Воронцовеи аҵәахҭыԥқәа рҿы аметадон шьҭарҵон Ахақәиҭра ашҭаҿы, Гулиеи Аидгылареи амҩақәа рҿы. Уи азы дара 100 нызқьмааҭ рырҭараны иҟан. Зынӡа иаарԥшын 11 грамм аметадон. Ашьаус хацыркуп.
Ахада иҿаԥхьа аҳасабырбақәа
Ари амчыбжь аҩныҵҟала ахада Аслан Бжьаниа иҿаԥхьа араионқәеи аусбарҭақәеи рхадацәа аҳасабырбақәа ҟарҵеит.
Аԥсны АдәА рминистр Инал Арӡынба далацәажәеит Шьамтәыла иаадыртраны иҟоу Аԥсны Ацҳаражәҳәарҭа, атәыла ахада Башар аль-Асад Аԥсныҟа иаара азырхиара рызҵаарақәа. Асад хаҭала Аԥсни Алжири Ирани реинырра дацхраауиет.
Иара убасгьы аиныррақәа рымоуп Аԥсни ОАЕ, Ливани, Палестини, Афганистани, Иемени, Аҩада Кореи, Ареспублика Сербскои.
Аслан Бжьаниа Гал араион ахада 2023 шықәсантәи аусура аихшьалақәа рзы аҳасабырба идиикылеит. Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада Константин Ԥлиа Ахада иҟны инарҭбааны аҳасабырба ҟаиҵеит 2023 шықәса аҩныҵҟа Гал араион аҿы иҟаз аҭагылазаашьеи 2024 шықәсазы аҿиара аԥеиԥши ирызкны.
Константин Ԥлиа иҳәеит араион аҿы 2015 шықәса раахыс ауааԥсыра ашәҟәырҭагалара шымҩаԥымсыц, атәылауаҩреи адокументқәа роуреи ирыцу ауадаҩразы ауаа араион аанрыжьуа ишалагаз.
"2023 шықәсазы Гал араион аихшьалатә биуџьет иартәеит ахашәалақәа рыла 300,3 млн. мааҭ, ахарџьқәа рыла 307,6 млн. мааҭ. Гал араион абиуџьет ахашәалатә хәҭа анагӡара ахатәы хашәалақәа рыҟны 2023 шықәсазы иартәеит 87,3 млн. мааҭ (аплан аҟны иарбаз 68,2 млн. мааҭ раан)", - ҳәа иазгәеиҭеит Константин Ԥлиа.
Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа Гагра араион администрациа ахада иҟнытә 2023 шықәсаантәи аусура аихшьалазы аҳасабырба идикылеит.
Аҳасабырбаҟны иазгәаҭоуп аԥсабаратә рыцҳара иахҟьаны аԥхасҭа зауыз ауааԥсыра ацхыраара рыҭара ишазоужьу 54,4 млн мааҭ.
"Иара убас ҳраион анаплакҩцәа ацхыраара ҟарҵеит 11,5 млн мааҭ рҟынӡа, аԥсабаратә рыцҳара ахҟьа-ԥҟьақәа раԥыхразы 40 млн мааҭ рҟынӡа", - иацҵаны иазгәеиҭеит Иури Хагәышь.
"2023 шықәсазы аусура хацҳаркит ақыҭанхамҩа ацхыраара аҭара апрограмма, 23 проект ҳадаҳкылеит, араион абиуџьет аҟнытә ирзоужьу афинанс иартәеит 11 млн мааҭ", - иҳәеит араион ахада.
Гагра араион аҟны хархәара змоу афымцамч ахәԥса ашәаразы иҟоу аҭагылазаашьа атәы ала 2023 шықәсазы ишәоуп 302 млн 658 нызқь мааҭ (51, 8%). Иаанхаз ауал иартәеит 281 млн 417 нызқь мааҭ.
Гәдоуҭа араион аҿы иҟоу аҭагылазаашьақәа ртәы Аслан Бжьаниа изеиҭеиҳәеит араион ахада инапынҵақәа назыгӡо Рауль Лолуа. Иара дрылацәажәеит аусуралшара змоу ауааԥсыра рхыԥхьаӡара, аусуратә ҭагылазаашьа, ақыҭанхамҩа аҿиара апрограмма.
2023 шықәсазтәи аихшьаалақәа ҟаиҵеит Аҟәа ахада Беслан Ешба. Иара иажәақәа рыла аҳҭнықалақь аҿы аныхрақәа идыртәеит ҩ-миллиард мааҭ инарыцны. Ақалақь аныхратә биуџьет иартәеит 1,97 миллиард.
Ешба дрылацәажәеит 2023-2025 шықәсазы Аинвестпрограмма аҳәаақәа ирҭагӡаны имҩаԥырго апроектқәа, амаининг аҿагылара, аусурҭамазаара.
Апарламент асессиа
Аԥсны Апарламент асессиа мҩаԥысит жәабран 28 рзы. Апарламент аҩбатәи, аҵыхәтәантәи аԥхьарала иаднакылеит "Аԥсны Аҳәынҭқарра жәларбжьаратәи аиқәшаҳаҭрақәа рзы" азакәан ахь ариашарақәа.
Аԥсахрақәа инарықәыршәаны жәларбжьаратәи аиқәшаҳаҭрақәа ишьақәыргылоу аҿҳәара иарбаны Жәлар Реизарахь инарышьҭаанӡа анапрыҵаҩра ҟалом.
Аԥсахрақәа иара убасгьы иазыԥхьагәарҭоит аратификациа ззура аҭахым аҳәынҭқаррабжьаратәии аиҳабырабжьаратәии еиқәшаҳаҭрақәа, иара убасгьы аусбарҭабжьаратә еиқәшаҳаҭрақәа Аԥсны азакәан иазыԥхьагәанаҭо аԥҟарақәа рыда аҽа ԥҟарақәак шьақәдыргылар ауам.
Аԥсны раԥхьаӡа акәны, авалиутатә ҭышәныртәалара хықәкны иҟаҵаны, азакәанԥҵаратә ҩаӡарала иалагалахар ҟалоит аилкаарақәа: "арезидент" ма "ирезидентым".
Адепутатцәа актәи аԥхьарала ирыдыркылеит урыстәылатәи азакәан иаҿырԥшны аус зыдулоу "Авалиутатә ҭышәынтәалареи авалиутатә хылаԥшреи рзы" азакәан апроект.
Иара убасгьы аҵыхәтәантәи аԥхьарала ирыдыркылеит шьҭрала иаԥсыуаау (абазақәа) раԥсуажәлақәа реиҭашьақәыргыларазы азиниоура зҵазкуа азакәан ахь аиҭакрақәа, тауарқәак атәыла ралагалараан ашәахтә рықәхра, актәи аԥхьарала –"Ирмариоу ашәахтәқәҵара асистемазы" азакәан рыдыркылеит. Ахада Иусбарҭаҟынтә Апарламент ахь инашьҭын аҩыматериалқәа рзы акцизқәа рыхәԥса аларҟәразы аиҭакра.
Агәабзиарахьчара ахӡыӡаара
Ихықәкытәиу амедицинатә программақәа ирылацәажәеит Аминистрцәа реилазаара аилатәараҿы жәабран 29 азы.
Ишьақәырӷәӷәоуп 2024 шықәсазтәи ахықәкылатә программа "Аԥсны Аҳәынҭқарра анҭыҵи аҵакыреи рҿы атәылауаа рыхәышәтәра". Иара анагӡара иазоужьуп 150 миллион мааҭ.
Адокумент иазыԥхьагәанаҭоит абарҭ ачымазарақәа раан ихымԥадатәиуи иазыԥхьагәаҭоуи аоперациақәа рымҩаԥгаразы апациентцәа ралкаара: агәы-ашьадатә система; абаҩ-жьышәаәт система; анервтә система, ашьачымазара, акьыбачымазара, аблачымазара.
Ирылацәажәан амедицинатә усҳәарҭақәа хәшәылеи хархәагалеи реиқәыршәара, аҷаҷачымазара, Аџьынџьтәылатә еибашьра аветеранцәа рреабилитациа уҳәа еиуеиԥшым апрограммақәа.
100 миллион мааҭ азоужьхоит 2024 шықәсазы Аԥсны анаплакра маҷи абжьаратә наплакреи рыцхраара, арыжәтә аалыҵ азы аҳәынҭқарартә хәыԥса аҭышәныртәалараз ақәҵара рыдкылоуп.
Аԥсабаратә былрақәа
Амчыбжь зегьы ареспубликаҿ амцакрақәа рацәан, аиҳарак ауадаҩрақәа ыҟан аҵҩаа ахьбылауаз Очамчыра, Гал, Гагра араионқәа рҿы.
Аԥсны АҶА иазгәанаҭоит амцакрақәа рымзыз хада ауаҩытәыҩсатә фактор ауп ҳәа.
ПРООН ахь адҵақәа
АдәАР хәажәкыра 7 рҟынӡа ПРООН аҟынтәи иазыԥшуп "Аԥсны аоккупациахыхра" аганахьала аусураз адыррақәа раҿаԥҽра. Иазгәаҭоуп ари аҩыза аинформациа шкьыԥхьыз ЕАА жәларбжьаратәи аҿиаразы амаҵзура (USAID) аофициалтә саит аҿы. Ари амаҵзура ауп аиҿкаара аԥара азоузыжьуа. Иара убасгьы аусбарҭа адҵа ҟанаҵеит ПРООН аԥара ззоунажьуа аԥснытәи аинформациатә хыҵхырҭақәа рсиа, урҭ рхықәкы, аԥара шаҟа рзоурыжьҭуа.
"ПРООН аганахь ала арҭ адыррақәа аҿаԥҽымхар Аԥсны Адәныҟатәи аусқәа рминистрра уи аҭакс ииашан ҳәа иаԥхьаӡо ауснагӡатәқәа аднакылоит", - ҳәа аҳәоит акьыԥхьымҭаҿы.
Инал Арӡынба инаҵшьны иазгәеиҭеит ПРООН Аԥсны имҩаԥнаго апроектқәа ирзоурыжьуа аԥара 20 миллион доллар ишынаӡо, иазгәеиҭеит арҭ аԥарақәа ареспубликаҿы ауаажәларратә гәаанагара ашьақәҟьара зҽазызшәо аԥснытәи аинформациатә хыҵхырҭақәа ишроуа.
Адунеизегьтәи аҿар рфестиваль
Хәажәкыра 1 инаркны 7-нӡа "Сириус" имҩаԥгахо Адунеизегьтәи аҿар рфестиваль шәҩык рҟынӡа инаӡо Аԥсны аделегациа алахәуп.
Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа, Аԥсны аҿар рзы, иааизакны Аԥсны азы ауникалра злоу алшара рзаԥҵахеит ҳәа азгәеиҭеит ҳҿар уахь рцара аламҭалаз имҩаԥгаз атәыла ахадеи аҿари реиԥылараҿы.
"Ари ииашоу амҩа алхны ҳануп, Аԥсни Урыстәылеи ажәларқәа аиҩызара шрыбжьоу, насгьы уи еиҳа-еиҳа иӷәӷәахоит ҳәа ауп иаанаго. Сара агәра ганы сыҟоуп Аԥсны ахаҭарнакцәа аспорт аганахьала еиԥш ауаҩра аганахьалагьы ибзиаӡаны рхы шаадырԥшуа", – ҳәа иҳәеит Аҳәынҭқарра ахада.
Аԥсны адәныҟатәи аусқәа рминистр Инал Арӡынба ихы алаирхәит афестиваль аҳәаақәа ирҭакны имҩаԥысуаз адипломатцәа ҿарацәа Рфорум хада асессиа.
Иара асессиа алахәылацәа ирзеиҭеиҳәеит Аҟәеи Мински реизыҟазаашьа, аԥсны-урыстәылатә еизыҟазаашьа, Аԥсны иеиҳабыратәым аиҿкаарақәа русура ртәы.
Иара убасгьы афестиваль аҿы имҩаԥысуаз "Ночи чемпионов IBA" аҿы дықәгылеит Аԥснытәи абоксиор Харитон Агрба. Иара дзындаҭлоз Мексика ауаҩԥсы Хосе Мигель Боррего дииааиит.
Аҳазалхратә еилакы аҳасабырбақәа
Хәажәкыра 1 азы имҩаԥысит Аԥсны аҳазалхратә еилакы аколлегиа аилатәара. Аилатәараҿы 2023 шықәсатәи аусура аихшьаалақәа ҟаҵан.
2023 шықәсазы ареспублика абиуџьет иахыԥхьаӡалоуп 3,67 миллиард мааҭ, уи планла иарбаз аасҭа 29% ма 826,3 миллион мааҭ рыла еиҳауп ҳәа иҳәеит Аԥсны аҳазалхартә еилакы ахантәаҩы актәи ихаҭыԥуаҩ Алиас Лабахәуа..
Адәныҟатә хәаахәҭра иартәеит 49 миллиард мааҭ, ари 22,7% рыла ҵыԥх аасҭа еиҳауп. Аимпорт 26,5% рыла ишьҭыҵит, иартәоит 41,6 миллиард мааҭ.
Аҵыхәтәантәи ахәышықәса рыҩныҵҟа Аԥсныҟа аекспорт амҽхак ҭбаахеит
2023 шықәсазы - 7,3 миллиард мааҭ рыхә итәеит.
Атауартә позициа хадақәа: арыжәтә аалыҵ - 3,86 миллиард мааҭ, ацитрусқәа - 1,36 миллиард мааҭ.
Ҭырқәтәылатәи аӷба Аԥснынтәи иқәҵит
Ахәшәтәырҭаҟынтә илҩаау амшынуаа аманы ҭырқәтәылатәи аӷба ашәҟәы иахьҭагалоу абаӷәазахь иқәҵит ҳәа аанацҳауеит Апрокуратура хада.
Аекипаж алахәылацәа рыԥсыбаҩқәагьы рыԥсадгьыл ахь инашьҭуп.
Аԥсны атранспорттә прокуратура аусҭҵаара иацнаҵоит.
