Sputnik амчыбжь: адепутат иҩны аихсра, алхрақәеи Ашықәс ҿыци рҽазыҟаҵара
© Sputnik / Томас Тхайцук
Анапаҵаҩра
Аинформациатә маҵзура Sputnik иазнархиеит ԥхынҷкәын 23-29 рзы ареспубликаҿы иҟалаз ахҭысқәа рыхҳәаа.
Идырым ауаа ашьҭазаара ззыҟаҵоу Апарламент адепутат Адгәыр Ҳаразиа иҩны ишаехсыз, Аԥсны ахадарахьы кандидатс зыӡбахә рҳәо, амаининг иаҿагыланы ақәԥара шцо, аныҳәамшқәа рзы ареспублика фымцамчла ишеиқәыршәахо уҳәа Sputnik аматериал аҿы.
Урыстәыла ахада идашшылара
Ԥхынҷкәын 25 ашьыжь аҳаирплан Бақәа-Грозныи ареис Актау азааигәара икаҳаит. Аҳаирплан иҭан 67-ҩык, урҭ рахьынтә 16-ҩык Урыстәыла атәылауаа ракәын. Иҟоуп иҭахази аахақәа заузи.
Аԥсны ахада ин.н. Бадра Гәынба Урыстәыла атәылауаа зҭаз аҳаирплан аҭахара инамаданы Владимир Путин дидышшылеит.
"Гәалсрыла иҳадаҳкылеит аҳаирплан акаҳара иахҟьаны хыԥхьаӡара рацәала ауаа рыԥсҭазаарақәа шҿахҵәаз азы ашәаџь. Аԥсны жәлар рыхьӡала иҭахаз рҭаҳцәеи ргәакьацәеи срыдашшылоит, ааха зауз ирласны агәабзиара роурц рзеиӷьасшьоит", — аҳәоит атекст аҿы.
Жәҩык Урыстәыла атәылауаа еиқәхеит, урҭ Москваҟа иргеит аҭагылазаашьа ҷыдақәа рминистрра иҷыдоу аҳаирплан ала.
Адепутата Ҳаразиа иҩны аихсра
Адепутат Адгәыр Ҳаразиа иҩны амашьына аҟынтәи еилкаам џьоукы "Калашников" иавтомат ала 25-нтә иаеихсит.
Уи аамҭазы Ҳаразиа иҭаацәа аҩны иҟан, аха аӡәгьы ааха имоуит. Аҩны агәашә, аҩналарҭатә шәы, аԥенџьырқәа ахқәа раахеит.
Ацәгьоура ҟазҵази уи иалахәызи реилкаареи раанкылареи рзы аусеилыргаратә-оперативтә-ԥшааратә усмҩаԥгатәқәа мҩаԥысуеит.
Ԥхынҷкәын 19 рзы Аԥсны Апарламент аҿы ацәгьа иуит ҳәа гәҩарас ирымоу адепутат Адгәыр Ҳаразиа дыбналеит, иԥшаара иаҿуп. Аимак иахҟьаны дҭахеит адепутат Вахтанг Голанӡиа, дхәын адепутат Кан Кәарҷиа.
Аԥсны ашәарҭадаратә маҵзуреи аҩнуҵҟатәи аусқәа рминистрреи Жәлар Реизара адепутат Адгәыр Ҳаразиа иԥшаареи, иаанкылареи рзы аусԥшаарақәа еицымҩаԥыргоит ҳәа Аҩныҵҟатәи аусқәа рминистр и.н. Роберт Кьиут дызлахәыз аилацәажәараҿы ирҳәеит азинхьчаратә усбарҭақәа рнапхгаҩцәа.
"Аҳәынҭқарратә ҳәааҿы аусԥшааратә ҟәша аусура рӷәӷәоуп, аушьҭырҭатә ҭыԥқәеи ацҳаи рыла ииасуа ахылаԥшра арҭоит. Урыстәылатәи аҳәаахьчаҩцәеи ҳареи "имаӡоу" ахыҵырҭақәа рҟны аҷаԥшьара мҩаԥаҳӷоит. Иахьатәи ҳаамҭазы закәаншьаҭада аҳәынҭқарратә ҳәаа ахысра ус имариаӡам", — иҳәеит АШәМ ахада Дмитри Қәычбериа.
Қәычбериа иажәақәа рыла, русзуҩцәеи урыстәылатәи рколлегацәеи дареи еицхырааны амшынтә хырхарҭагьы хылаԥшра арҭоит.
Аԥсны Апарламент ааԥхьара ҟанаҵеит аҭагылазаашьа дмырцыхцыхларц.
Иара убас, адепутатцәа Аԥсны Абыргцәа рхеилак ахь аҳәара ҟарҵеит аимакқәа зыбжьало рус аҭыԥ ақәҵаразы бжьаҟазара руларц.
Ахадарахьы акандидатцәа
Иҳаҩсыз амчыбжь азы Алхратә комиссиа хада иааиуа Аҳәынҭқарра ахада иалхрақәа рахь акандидатцәа рықәыргыларазы аԥшьгаратә гәыԥқәа хәба ашәҟәы иҭанагалеит.
Кандидатцәас иқәдыргылеит: Урыстәыла иҟоу Аԥсны ԥыхьатәи ахәаахәҭратә хаҭарнак Олег Барцыц, "Аԥсны Жәлар Реидгыла" аԥхьагылаҩ, аекономика уаанӡатәи аминистр Адгәыр Арӡынба, Ахылаԥшратә палата ԥыхьатәи ахантәаҩы Роберт Аршба, "Амшын еиқәа аҿиара абанк" наԥхгараҭара ахантәаҩы Адгәыр Хәырхәмал. Аԥсны жәлар рпартиа атәылаҿы иреиҳаӡоу аҭыԥ аанкыларазы Шамиль Аӡынба икандидатура ықәнаргылеит.
Уаанӡа, Алхратә комиссиа хадаҿы ашәҟәы иҭагалан аҳәынҭқарра ахадарахьы кандидатс Аԥсны ахада инапынҵақәа назыгӡо Бадра Гәынба дықәзыргылаз аԥшьгаратә гәыԥ.
Аԥшьгаратә гәыԥқәеи апартиақәеи рҭаҩра ажьырныҳәа 6 рҟынӡа имҩаԥыслоит, анаҩс жәамш рыҩнуҵҟа аҳәынҭқарра ахадарахь акандидатцәа рышәҟәҭагалара мҩаԥгахоит. Аҳәынҭқарра ахада заанаҵтәи иалхрақәа мҩаԥысуеит жәабран 15 рзы.
Аенергетикеи амаининги
Аенергетикатә кризис иаҿырԥшны акриптавалиута арҳаразы амаининг иаҿагыланы ақәԥара иацҵоуп.
Аминистрцәа реилазаара ԥхынҷкәын 26 рзы акриптовалиута арҳаразы ахархәагақәа атәыла ралагалара азинҟамҵара аҿҳәара 2026 шықәса ԥхынҷкәын 31 рҟынӡа инахеит.
Ԥхынҷкәын 3 инаркны Аԥсны иахьаҵанакуа 510 маининг машьына зтәыз ирымырхит.
Дара уажәы Аҳәынҭстандарт, Аҩнуҵҟатәи аусқәа рминистрра, Аҳәынҭқарратә шәарҭадаратә маҵзура, Аҳәынҭқарратә ҳазалхратә еилакы рышьҭаҵарҭақәа рыбжьара еихшоуп.
Аҳәынҭқарра ахада и.н. Бадра Гәынба анапынҵа ҟаиҵеит акриптовалиута изакәанымкәа арҳара аҿагыларазы Аԥсны аҩнуҵҟатәи аусқәа рминистрраҿ иаԥҵазарц аусбарҭатә ҟәша. Аҩнуҵҟатәи аусқәа рминистрра шьаҭас измоу аструктуратә еилазаара аԥҵаразы анапынҵақәа ҟаиҵеит.
Иара убас, уи анапынҵа риҭеит аусбарҭатә ҟәша аусура еиҿызкаауа аҳәаақәҵаратә зинтә актқәа реиқәыршәаразы. Уи атәыла аҩнуҵҟатәи аусқәа рминистрра аусзуҩцәа рхыԥхьаӡара аҳәаақәа ирҭагӡаны ишьақәгылахоит.
Иҳаҩсыз амчыбжь азы аенергетикеи атранспорти рминистр и.н. Џьансыхә Нанба Sputnik иаиҭаз аинтервиу аҿы иҳәеит, ԥхынҷкәынмза 31-ажьырныҳәамза 1 рзы еиԥҟьарада алашара шыҟало.
Иазгәеиҭеит алашара ахархәара амҽхаки, Џьуартәи аӡеизакырҭахь аӡы иҭало амҽхаки азыԥхьагәаҭареи ирҿырԥшны "Амшынеиқәафымцамч" иҟанаҵо анализ шьаҭас иҟаҵаны, аамҭеихша ҿыц шеиқәыршәахо.
"Афымцамч иамеиҷаҳахар, ҩаԥхьа аамҭа-аамҭалатәи арцәарақәа ӷәӷәахар алшоит”, - ҳәа иҳәеит Нанба.
Аенергетикатә шәарҭадара аштаб аилатәараҿы Нанба иазгәеиҭеит Урыстәыла иҟанаҵо асоциалтә фымцамчаашьҭра 2025 шықәсазы шакәыз ишазԥхьагәаҭаз, уи мызки бжаки ҩымзи рҟынӡа шакәу ишазхо.
"Аенергетикатә баланс" еиқәыршәахоит ахархәаратә анализ ашьаҭала, иара иааиуа амчыбжь аихшьаалақәа рыла имҩаԥгахоит ҳәа азгәеиҭеит иара.
Еиқәшаҳаҭымкәа аусурақәа
Иҳаҩсыз аԥшьашаҽны асоциалтә ҳақәа рҿы Гал араион аӡхыҽҽатә фымцастанциа-2 аҿы зинда арҽеиратә усурақәа ишрылагаз азы адыррақәа цәырҵит. Арҭ аусқәа раԥшьгаҩ ҳәа ихьӡ ҳәан адепутат Резо Занҭариа.
"Амшынеиқәафымцамч" аҿы иазгәарҭеит, имҩаԥысуаз аусмҩаԥгатәқәа рзы аӡәгьы адырра шримҭаз, насгьы урҭ еилацәажәаны ишыҟамыз. Аԥсны аҩнуҵҟатәи аусқәа рминистрра агәҽанҵара ҟанаҵеит аҭыԥ аҿы аусурақәа зегьы раанкыларазы ҳәа аанацҳауеит аусбарҭа апресс-маҵзура.
Аминистр и.н. Роберт Кьиут идҵала ԥхынҷкәынмза 26 рзы, Гал араион аҩнуҵҟатәи аусқәа рыҟәша аусзуҩцәа аргылара аҵакыра гәарҭеит, агәҽанҵарагьы ҟарҵеит. Ԥхынҷкәынмза 27 рзы еиҭа агәаҭара мҩаԥган – аусурақәа мҩаԥысуамызт, иҷыдоу атехника ықәган.
"Амшынеиқәафымцамч" аиҳабы Ҭемыр Џьынџьал ишазгәеиҭаз ала, аҩбатәи, ахԥатәи, аԥшьбатәи аӡфымцастанциақәа "Амшынеиқәафымцамч" абаланс аҿы иҟоуп, урҭ аибашьрашьҭахьтәи ашықәсқәа рзы ирҳәын, акыр шықәсагьы аус руам.
"Х-еилахәырак аӡфымцастанциа аиҭашьақәыргыларазы азыҳәақәа ҟарҵеит, аиқәшаҳаҭрақәа рыбжьаҵаразы адокументқәа ааргеит. Урҭ Аенергетика аминистрраҿы иҭырҵаауеит, азакәан иаҳәо аԥҟарра инақәыршәаны ирыхәаԥшуеит. Аусурақәа дыррак ҟамҵакәа иахьрылагаз иашаны иҳаԥхьаӡом", — ҳәа иҳәеит Џьынџьал.
Аҩбатәи аӡхыҽҽатә фымцастанциа 100-120 миллион кВт⋅сааҭ рҟынӡа афымцамч аунашьҭыртә алшара ыҟоуп. Иааизакны аиҭашьақәыргыларазы иаҭахуп 3-3,5 миллиард мааҭ рҟынӡа ҳәа азгәеиҭеит Џьынџьал.
Аԥсны азакәан инақәыршәаны, хә-мегаваттк иреиҳаны афымцамч аазышьҭуа обиектқәа, аус рымуазаргьы, ахатәтәрахьы рыҭара залшом ҳәа иҳәеит Аенергетика аминистр и.н. Џьансыхә Нанба.
Гал араион аҿы иҟоу аӡхыҽҽатә фымцастанциақәа "Амшынеиқәафымцамч" абаланс аҿы иҟоуп, урҭ хаҭалатәи ауааԥсыра рахь ииагаӡам ҳәа азгәеиҭеит иара.
Аресурстә центр
Галтәи актәи абжьаратә школ аҟны иаартуп Россотрудничество Аресурстә центр.
"Ари ацентр аусура аурыс бызшәа аҵара иазкхоит, иара убасгьы араҟа еиуеиԥшым акультуратә-ҵаратә усмҩаԥгатәқәа мҩаԥгалахоит. Ҳақәгәыӷуеит ари ацентр Гал араион аҿар адызԥхьало ҭыԥны иҟалап ҳәа. Агәра ганы сыҟоуп, ацентр абиблиотекатә фонд азҿлымҳара шаиуа", — иҳәеит Аԥсны иҟоу Россотрудничество аханарнакра анапхгаҩы Владислав Куликов.
Аиԥш зеиԥшу ацентр раԥхьа иаартын Аҟәа.
Апроект нагӡан Россотрудничество аԥшьгарала Гал араион анапхгареи Аԥсны аҵара аминистрреи рыцхыраарала.
Ашықәс ҿыцазтәи агәалаҟазаара
2025 шықәсанӡа мышқәак роуп иаанхаз. Аԥсны зегьы есыҽны имҩаԥысуеит аныҳәатә концертқәа, аԥсаӡқәа раартра, аџьармыкьақәа, ауаа рацәа рныҳәатә ныҟәарақәа.
Аҟәа Ахақәиҭра ашҭаҿы Аԥсны аԥсаӡҵла хада аадыртит. Акәша-мыкәша аныҳәатә лашарақәа рыла ирԥшӡоуп, ачыси арыжәтәи ахьааухәо апавилионқәа шьақәыргылоуп, адәахьы иаарту акинотеатр еиҿкаауп.
Адныҳәаларатә ажәа иҳәеит ақалақь ахада Беслан Ешба. Иара зегьы ирзеиӷьеишьеит ашықәс ҿыц азы анасыԥ, аизҳазыӷьара, ргәазыҳәарақәа зегьы нагӡахарц, иара убасгьы иазгәеиҭеит, ишаԥу еиԥш, ашықәс ҿыц азы раԥхьаӡа ииз ахәыҷы иҭаацәа 100 нызқь мааҭ асертификат шранашьахо.
Ахақәиҭра ашҭаҿы ашықәсҿыцтәи ацәыргақәҵа ажьырныҳәа 13 рҟынӡа имҩаԥыслоит.
Аныҳәатә гәалаҟазаара маҷк иаԥхасҭанатәит Ахақәиҭра ашҭаҿы арлашара иадҳәалоу ауадаҩрақәа. Ԥхынҷкәын 28 ахәылбыҽха аԥсаӡла зырԥшӡоз, ашҭа иахакнаҳаз алашарбагақәа рыхәҭак каҳаит. Аҳҭнықалақь ахадара уи аухаҵәҟьа аиҭашьақәыргылара иалагеит.
