https://sputnik-abkhazia.info/20250823/any-azaz-agraa-dylgan-ikaryzhuan-aikha-iakhaau-zgaaraak-1057082160.html
"Аҩны ҟазҵаз агәра́ҳа дәылган икарыжьуан": аиха иахҳәаау згәаҭарақәак
"Аҩны ҟазҵаз агәра́ҳа дәылган икарыжьуан": аиха иахҳәаау згәаҭарақәак
Sputnik Аҧсны
Анхара-нҵыраҟны ихәарҭоу амыруга аиха иазылкуеит Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ Сусанна Ҭаниаԥҳа лматериал. 23.08.2025, Sputnik Аҧсны
2025-08-23T15:00+0300
2025-08-23T15:00+0300
2025-08-23T14:06+0300
аԥсны
жәлар рдоуҳа
аԥсны
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/102106/75/1021067537_0:220:2858:1828_1920x0_80_0_0_7f66e07402bdabb068a23a5035be4538.jpg
Анхара-нҵыраҟны ихәарҭоу амыругақәа ируаку аиха “ахаҵа ус” ззырҳәо - аҵлаԥҟара, амҿылхра, аршьшьара раан алшамҭақәа рацәоуп. Аиха инаваргыланы хархәара арҭоит аигәышә. Аигәышә аҿы еиҳа иааизыхәхәоуп, аԥынҵа еиқәырхәоуп. Аҵла амахәқәа ркаҿара иазҟазоуп, адгьыл иқәиаауа амаӷқәа ацәынхом.Аихеи аигәышәи ирзааигәоуп аикәаӷа. Аикәаӷа даҽакала "аиха хәыҷы" азырҳәоит. Аиха аасҭа аикәаӷа еиҵоуп, иманшәалоуп ауасҭараҟны.АжәаԥҟақәаАиха иахҳәаау жәаԥҟақәас иуԥылоит: "Аиха абз азырхаауам", "Аиха ахәы ахаҭа иазыцәуам", "Аиха аҿы иԥнаҟозар ауп ахәы анахарҵо", "Аиха хәыҷгьы аҵла ду ԥнаҟоит", "Аиха ахьҭаҳаз аигәышәгьы ацҭарыжьуан". "Аиха ахьҭаҳаз аигәышәгьы ацҭарыжьуан" - ари ажәаԥҟа ҵакыла иазааигәоуп "Зыкәты зцәыӡыс лсыӡбалгьы ашьҭалҟьон" - ауаҩы уадаҩрак, цәгьарак данақәшәалак ихьыз азмырхакәа, аҽа ускгьы зҽақәзыршәаз изку ажәаԥҟоуп."Аҩны ҟазҵаз агәра́ҳа (аиха) дәылган икарыжьуан" – абас аҳәоит жәытә ԥсыуа жәаԥҟак. Уаанӡа аиха "агәра́ҳа" ҳәа азырҳәон. Уи ажәа убоит Заур Быҭәба ишәҟәы "Чаҵә Чагә ихҭысқәа" аҟны. Ажәаԥҟаҿы агәраҳа иасинониму аҩны зыргылаз, анхара зегьы ҟазҵаз аҭаацәа реиҳабы иоуп. Аха уи данажә, илшара аныҟамла дырҭахымхеит, иибахьаз аџьабаа рхадыршҭит.Аихеи аритуалиАԥсуеи аԥсуеи анааиԥыло "ушԥаҟоу?" ҳәа руаӡәк ииҳәоз азҵаара, егьи "хар сымам" ҳәа аҭак ҟаиҵон. Уи иаҳәоз ахара сыдым, ачымазарагьы сааигәа иҟам ҳәа акәын. Ауаҩы дычмазаҩхар "иԥсы аӡәы иҭахуп", иҿыхтәуп, иҿырымхыр хара дызнеиуам ҳәа иԥхьаӡан. "Хәыц еиқәаҵәа злам" аџьмашьтәа ршьуан "амчра дуқәа" змоу, ма "ахьԥшы" рзы, дара роуп ачымазара азаазгаз ҳәа агәра ганы. Ашьтәашьрала ачымазаҩ дыбзиамхар дызхәышәтәуаз Аԥшҩы, ма Аҟәыдырԥаҩы "аҿаҭахьа" ҟалҵон, "дыбзиахар, абри еиԥшу "ашьтәа ухьӡала ашьа шкаҳҭәо" ҳәа. Аҩны ахыб аҵаҟа аиха, аигәышә, мамзаргьы ҩнымаҭәахәык шасыс инрыжьуан, ашьа акаҭәара ашьҭахь идырхынҳәуан. (Ахыҵхырҭа: Ц.С. Габниа лышәҟәы "Амифи аритуали").Ажәлар разгәаҭараАԥхыӡқәа
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2025
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Ажәабжьқәа
ab_AB
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
жәлар рдоуҳа, аԥсны
"Аҩны ҟазҵаз агәра́ҳа дәылган икарыжьуан": аиха иахҳәаау згәаҭарақәак
Сусанна Ҭаниаԥҳа
Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ
Анхара-нҵыраҟны ихәарҭоу амыруга аиха иазылкуеит Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ Сусанна Ҭаниаԥҳа лматериал.
Анхара-нҵыраҟны ихәарҭоу амыругақәа ируаку аиха “ахаҵа ус” ззырҳәо - аҵлаԥҟара, амҿылхра, аршьшьара раан алшамҭақәа рацәоуп. Аиха инаваргыланы хархәара арҭоит аигәышә. Аигәышә аҿы еиҳа иааизыхәхәоуп, аԥынҵа еиқәырхәоуп. Аҵла амахәқәа ркаҿара иазҟазоуп, адгьыл иқәиаауа амаӷқәа ацәынхом.
Аихеи аигәышәи ирзааигәоуп аикәаӷа. Аикәаӷа даҽакала "аиха хәыҷы" азырҳәоит. Аиха аасҭа аикәаӷа еиҵоуп, иманшәалоуп ауасҭараҟны.
Аиха иахҳәаау жәаԥҟақәас иуԥылоит: "Аиха абз азырхаауам", "Аиха ахәы ахаҭа иазыцәуам", "Аиха аҿы иԥнаҟозар ауп ахәы анахарҵо", "Аиха хәыҷгьы аҵла ду ԥнаҟоит", "Аиха ахьҭаҳаз аигәышәгьы ацҭарыжьуан".
"Аиха ахьҭаҳаз аигәышәгьы ацҭарыжьуан" - ари ажәаԥҟа ҵакыла иазааигәоуп "Зыкәты зцәыӡыс лсыӡбалгьы ашьҭалҟьон" - ауаҩы уадаҩрак, цәгьарак данақәшәалак ихьыз азмырхакәа, аҽа ускгьы зҽақәзыршәаз изку ажәаԥҟоуп.
"Аҩны ҟазҵаз агәра́ҳа (аиха) дәылган икарыжьуан" – абас аҳәоит жәытә ԥсыуа жәаԥҟак. Уаанӡа аиха "агәра́ҳа" ҳәа азырҳәон. Уи ажәа убоит Заур Быҭәба ишәҟәы "Чаҵә Чагә ихҭысқәа" аҟны. Ажәаԥҟаҿы агәраҳа иасинониму аҩны зыргылаз, анхара зегьы ҟазҵаз аҭаацәа реиҳабы иоуп. Аха уи данажә, илшара аныҟамла дырҭахымхеит, иибахьаз аџьабаа рхадыршҭит.
Аԥсуеи аԥсуеи анааиԥыло "ушԥаҟоу?" ҳәа руаӡәк ииҳәоз азҵаара, егьи "хар сымам" ҳәа аҭак ҟаиҵон. Уи иаҳәоз ахара сыдым, ачымазарагьы сааигәа иҟам ҳәа акәын. Ауаҩы дычмазаҩхар "иԥсы аӡәы иҭахуп", иҿыхтәуп, иҿырымхыр хара дызнеиуам ҳәа иԥхьаӡан. "Хәыц еиқәаҵәа злам" аџьмашьтәа ршьуан "амчра дуқәа" змоу, ма "ахьԥшы" рзы, дара роуп ачымазара азаазгаз ҳәа агәра ганы. Ашьтәашьрала ачымазаҩ дыбзиамхар дызхәышәтәуаз Аԥшҩы, ма Аҟәыдырԥаҩы "аҿаҭахьа" ҟалҵон, "дыбзиахар, абри еиԥшу "ашьтәа ухьӡала ашьа шкаҳҭәо" ҳәа. Аҩны ахыб аҵаҟа аиха, аигәышә, мамзаргьы ҩнымаҭәахәык шасыс инрыжьуан, ашьа акаҭәара ашьҭахь идырхынҳәуан. (Ахыҵхырҭа: Ц.С. Габниа лышәҟәы "Амифи аритуали").
Аиха ма аҳәызба ала унапы, мамзаргьы ушьапы ԥуҟазар, излаԥуҟаз мчыбжьык анышә иамазар, ахьаа уаргәаҟуам рҳәоит.
Аихахәы иалоу амҿтәы сал амца иақәуҵар уԥсра цәгьахоит рҳәоит.
Аиха аӡәы иуҭауа абара – угәыхәтәык уахьӡоит.
Аиха жьакца уеиԥхыӡзар – агәамбзиара иазҳәоуп.
Ԥхыӡла уеиха ахәы ахшәазар – узықәгәыӷуа уск аиҵахара иатәуп.
