https://sputnik-abkhazia.info/20240115/yna-yna-aa-aa-akhyy-irnyarazy-dyrraak-1049811443.html
"Ҩына-ҩына, ҩаԥа-ҩаԥа": ахәыҷы ирныҟәаразы дыррақәак
"Ҩына-ҩына, ҩаԥа-ҩаԥа": ахәыҷы ирныҟәаразы дыррақәак
Sputnik Аҧсны
Ахәыҷы ирныҟәара иазку дыррақәак ҳадылгалоит Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ Сусанна Ҭаниаԥҳа. 15.01.2024, Sputnik Аҧсны
2024-01-15T12:45+0300
2024-01-15T12:45+0300
2024-01-18T09:54+0300
аԥсны
аналитикеи аиҿцәажәарақәеи
жәлар рдоуҳа
аԥсны
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/0a/19/1036055117_0:161:3067:1886_1920x0_80_0_0_f66699bc7acbe96dfabe8d66e46d2bce.jpg
Ахәыҷра гәырӷьароуп, ччароуп, Ахәыҷра иеҵамхо зҳароуп. Ахәыҷра ашәҭқәа реиԥш иԥшӡоуп, Иазхьаауа даара ирацәоуп. Леуа ЛеибаАхәыҷра дунеи дуӡӡак амҽханакуеит! Агәалашәарақәа ирчықьмаџьоуп, анаҩс ԥхыӡушәа инаумпыҵабо. Иагьа ус иҟазаргьы, ухәыҷра агьама наунагӡа иуцзаауеит. Иуҳәаз раԥхьатәи ажәа, иҟауҵаз раԥхьаӡатәи ашьаҿа, иууз раԥхьатәи ацәиккра ргәалашәараҿы иаанхоит, ргәы инҭаршәны ирҵәахуеит иузааигәоу, бзиа узбо ауаа.Раԥхьатәи ашьаҿаАуаҩы дани инаркны идунеи иԥсахаанӡа иԥсҭазааратә мҩа дануп. Убри инамаданы ахәыҷы изы раԥхьатәи ашьаҿа аҟаҵара акыр зҵазкуа хҭысуп. Ԥаса аԥсуа ҭаацәарақәа рҿы асаби данилак, агара дахьгараз иан агарашәа изҳәо, дырҵысуа длырцәон. Ахәыҷы данхыжәхалак, аныҟәара иҽаныназикуаз аамҭазы, ҷыдала ахәыҷы аныҟәашьа анидырҵо ирҳәо ашәа изҳәо аныҟәара дадыршьцылон. Ахәыҷтәы фольклор иагәылоу урҭ ашәақәа руак абас иалагоит:Ҩына-ҩына, Ҩаԥа-ҩаԥа, Ҩаԥа-рашәа, Сауан Дыка, Дыка ԥхӡы, Шалубаҭ, Баҭа-шаҟәа, Шаҳангьери, Қауаҷа.Ахәыҷы аныҟәара ицәыуадаҩхазарЗны-зынла убас иҟалалоит, ахәыҷы шықәсыла иныҟәара аамҭа ианахыԥо, арахь ихаҭа аныҟәара аницәыуадаҩхо. Ари аҩыза ахҭыс иақәшәаз аҭаацәа рқыҭаҿы, рҳаблаҿы ма уи анҭыҵ инхо аԥҳәыс цқьа дааԥхьаны ддырныҳәоит, ахәыҷы даниз амш инақәыршәаны. Аныҳәаҩ ахәыҷы ихьӡала ачашә мгьал лӡуеит, акы ианҵаны ашәхымс аҟны иқәылҵоит. Ишьапқәа еилыхны, ачашә инақәыргыланы, ҳәызбала, ишьап хәыҷқәа иаарываргьежьны амгьал ԥылҟоит. Дныҳәа-ныԥхьо илҳәоит: "Иахьарнахыс Ҳазшаз имчала ахәыҷы имҩа аатхарц, аныҟәара игәаԥхо дҟаларц".Ашьҭахь ҩыџьа ахәыҷқәа ааганы, наҟ-ааҟ изымныҟәо ахәыҷы ижәҩахырқәа иаҵалыргылоит. Нас амгьал чашә еиҩшаны рыцыԥхьаӡа амхны инадлыркуеит. Ахәыҷқәа рҩыџьагьы иара ахәыҷы дырхәмаруа дрыман агәарԥ ахь ицоит. Иҭаԥҟаны иаанхаз ачашә аҩны иҟоу дхәыҷума-ддуума, гәык-ԥсыкала иқәныҳәауа ирфоит. Ачашә мгьал зегьы ианырзылшалак ашьҭахь, аныҳәаҩгьы агьама лбоит. Аныҳәара ашьҭахь, мышқәак рыла ахәыҷы аныҟәара далагоит.Асаби ԥхыӡла дубарАԥхыӡқәа рдунеи аҿы ахәыҷы ибара еиуеиԥшым адыррақәа узаадыртыр рылшоит. Убри инамаданы абра иаазгоит сеиҳабацәа рҿынтә исаҳахьаз "ахәыҷы ԥхыӡла ибара иаанаго" ҳаилзыркаауа аҿырԥштәқәа акык-ҩбак:Астатиа аиқәыршәараҟны ахархәара азун агазеҭ "Агара" №4, 2007 шықәсазтәи аҭыжьымҭа.
https://sputnik-abkhazia.info/20230513/Azhamkrei-ashapnyei-akhyy-igabziara-iazku-aabza-1026736020.html
https://sputnik-abkhazia.info/20181027/raphiati-anaphyc-raphiati-ahapyc-ahuchu-shykusyk-ihacaanza-imyapyrgo-akiabzkua-1025414608.html
https://sputnik-abkhazia.info/20180923/adynika-hua-ahuchy-inyhuara-atsaki-amyapgashei-1025069704.html
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
2024
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Ажәабжьқәа
ab_AB
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
аналитикеи аиҿцәажәарақәеи, жәлар рдоуҳа, аԥсны
аналитикеи аиҿцәажәарақәеи, жәлар рдоуҳа, аԥсны
"Ҩына-ҩына, ҩаԥа-ҩаԥа": ахәыҷы ирныҟәаразы дыррақәак
12:45 15.01.2024 (ирҿыцуп: 09:54 18.01.2024) Сусанна Ҭаниаԥҳа
Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ
Ахәыҷы ирныҟәара иазку дыррақәак ҳадылгалоит Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ Сусанна Ҭаниаԥҳа.
Ахәыҷра гәырӷьароуп, ччароуп,
Ахәыҷра ашәҭқәа реиԥш иԥшӡоуп,
Иазхьаауа даара ирацәоуп.
Ахәыҷра дунеи дуӡӡак амҽханакуеит! Агәалашәарақәа ирчықьмаџьоуп, анаҩс ԥхыӡушәа инаумпыҵабо. Иагьа ус иҟазаргьы, ухәыҷра агьама наунагӡа иуцзаауеит.
Иуҳәаз раԥхьатәи ажәа, иҟауҵаз раԥхьаӡатәи ашьаҿа, иууз раԥхьатәи ацәиккра ргәалашәараҿы иаанхоит, ргәы инҭаршәны ирҵәахуеит иузааигәоу, бзиа узбо ауаа.
Ауаҩы дани инаркны идунеи иԥсахаанӡа иԥсҭазааратә мҩа дануп. Убри инамаданы ахәыҷы изы раԥхьатәи ашьаҿа аҟаҵара акыр зҵазкуа хҭысуп.
Ԥаса аԥсуа ҭаацәарақәа рҿы асаби данилак, агара дахьгараз иан агарашәа изҳәо, дырҵысуа длырцәон. Ахәыҷы данхыжәхалак, аныҟәара иҽаныназикуаз аамҭазы, ҷыдала ахәыҷы аныҟәашьа анидырҵо ирҳәо ашәа изҳәо аныҟәара дадыршьцылон. Ахәыҷтәы фольклор иагәылоу урҭ ашәақәа руак абас иалагоит:
Ахәыҷы аныҟәара ицәыуадаҩхазар
Зны-зынла убас иҟалалоит, ахәыҷы шықәсыла иныҟәара аамҭа ианахыԥо, арахь ихаҭа аныҟәара аницәыуадаҩхо. Ари аҩыза ахҭыс иақәшәаз аҭаацәа рқыҭаҿы, рҳаблаҿы ма уи анҭыҵ инхо аԥҳәыс цқьа дааԥхьаны ддырныҳәоит, ахәыҷы даниз амш инақәыршәаны. Аныҳәаҩ ахәыҷы ихьӡала ачашә мгьал лӡуеит, акы ианҵаны ашәхымс аҟны иқәылҵоит. Ишьапқәа еилыхны, ачашә инақәыргыланы, ҳәызбала, ишьап хәыҷқәа иаарываргьежьны амгьал ԥылҟоит. Дныҳәа-ныԥхьо илҳәоит: "Иахьарнахыс Ҳазшаз имчала ахәыҷы имҩа аатхарц, аныҟәара игәаԥхо дҟаларц".
Ашьҭахь ҩыџьа ахәыҷқәа ааганы, наҟ-ааҟ изымныҟәо ахәыҷы ижәҩахырқәа иаҵалыргылоит. Нас амгьал чашә еиҩшаны рыцыԥхьаӡа амхны инадлыркуеит. Ахәыҷқәа рҩыџьагьы иара ахәыҷы дырхәмаруа дрыман агәарԥ ахь ицоит. Иҭаԥҟаны иаанхаз ачашә аҩны иҟоу дхәыҷума-ддуума, гәык-ԥсыкала иқәныҳәауа ирфоит. Ачашә мгьал зегьы ианырзылшалак ашьҭахь, аныҳәаҩгьы агьама лбоит.
Аныҳәара ашьҭахь, мышқәак рыла ахәыҷы аныҟәара далагоит.
Аԥхыӡқәа рдунеи аҿы ахәыҷы ибара еиуеиԥшым адыррақәа узаадыртыр рылшоит. Убри инамаданы абра иаазгоит сеиҳабацәа рҿынтә исаҳахьаз "ахәыҷы ԥхыӡла ибара иаанаго" ҳаилзыркаауа аҿырԥштәқәа акык-ҩбак:
Аӡҟы дукәабо уеиԥхыӡыр – акыраамҭа иузымыӡбацыз аус аӡбара иазҳәоуп.
Ахәыҷы уицыхәмаруа ԥхыӡла иубар – угәҭакы наӡоит.
Ԥхыӡла асаби дыкны дубар – ачымазара иамааноуп.
Ԥхыӡла агара ааухәауа убар – аҵеи иира, аизҳара иазҳәоуп.
Аԥҳәыс ахәыҷы ԥшқа дылгәыдкылан ԥхыӡ илбар – аҩнаҭа аиҳабацәа гәамбзиарак роуеит.
Астатиа аиқәыршәараҟны ахархәара азун агазеҭ "Агара" №4, 2007 шықәсазтәи аҭыжьымҭа.
