https://sputnik-abkhazia.info/20251123/ayna-abymbyl-ianyladyrta-abyzh-iaon-ayna-iakhaau-azhaaei-aiyrshraei-1059240919.html
"Аҷынҷа абымбыл ианыладыртәа, абӷьыжә иаҳәон": аҷынҷа иахҳәаау ажәаԥҟақәеи аиҿырԥшрақәеи
"Аҷынҷа абымбыл ианыладыртәа, абӷьыжә иаҳәон": аҷынҷа иахҳәаау ажәаԥҟақәеи аиҿырԥшрақәеи
Sputnik Аҧсны
Аҵыс хәыҷ аҷынҷа иахҳәаау ажәаԥҟақәеи аиҿырԥшрақәеи ртәы шәаԥхьарц шәылшоит ажурналист Сусанна Ҭаниаԥҳа иазлырхиаз аматериал аҟны. 23.11.2025, Sputnik Аҧсны
2025-11-23T16:41+0300
2025-11-23T16:41+0300
2025-11-23T16:41+0300
аԥсны
жәлар рдоуҳа
аԥсны
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e7/06/16/1046474079_0:343:960:883_1920x0_80_0_0_4deddb5c183ac607fb305d2e19d566ca.jpg
Анҷаҿ аҷынҷа ҷырҷыруан, Аҷынҷа ҷырҷырран изҿыз. Сганахь амшын ду ихылан, Аԥарԥалыкь иаҵәа амшын иаҵәа ихын. Рауль Лашәриа Аԥсабара иану аҵарақәа реилазаараҿ иуԥылоит аҵыс сса аҷынҷа. Аҷынҷа (урысшәала "крапивник") шыхәыҷугьы, аилҟьеилӷәыцәра зҟазшьоу, "имтәа-мгылоу" ҵысуп. Амахәқәа инарықәԥало-аақәԥало, ампыл хәыҷӡа еиԥшха аҷырҷырбжьы гоит хара. Аԥсабараҭҵааҩы Бӷажәба Михаил Ҭемыр-иԥа ишәҟәы "Ардәына ашәа аҳәоит" аҿы иҩуан: "Аҷынҷа анхаҩы изааигәаны ԥхьарҭас иамоуп. Ҟазшьала зхы змакәачроу ҵысуп – аҵыхәа кьаҿра ԥынкӡакәа, есқьынгьы икьацәӡа ишьҭыхны иакуп. Егьырҭ, иара аҵкыс еиҳау аԥсаатәқәа ирҿапаӷьны ирзыҵҟьоит, исыршәоит ҳәа. Грас иамоу, иззыҵҟьо хәҷык аҽанарҵысы, иара ныҵашәкәа ицоит". Уаҩы имаабуа, аҭыӡшәаҟаҵара зҟазшьоу, аха "зымч мхо" ауаҩы ихыхәмарны ирҳәоит: "Дҷынҷоуп, иҭаҷкәымгьы алшаразы алаҳабаа иаҩызоуп". Убасгьы рацәак зоура-зыҭбаара дуум ауаҩы изгьы ирҳәалоит "ҷынҷак даҟароуп" ҳәа. Аҷынҷеи ажәаԥҟақәеиАҷынҷа ахьӡ иадҳәалоу ажәаԥҟақәа аԥсҭазаара ганрацәала уагәыладырԥшуеит: Аҷынҷеи ахақәиҭреиАҵыхәтәантәи ажәаԥҟа иузцәырнагоит абри аҩыза ахәыцрақәа. Иарбанызаалак аԥсаатә ихәыҷума идуума, ахныҟәгара ахьзалшо изызшоу аԥсабараҿоуп, хақәиҭрала. Аихац аҭакра аԥсаатә моу, ауаҩы инаалом, "хатәы мца, хатәы ҩны" уазгәышьуеит. Убри атәы шьақәзырӷәӷәо ҳәамҭак абра иасырбар сҭахуп: "Ҽнак, аҳ имаҵуцәа ахьныҵыҵыз, машәыршәа ҷынҷак ркит. Ари аҷынҷа аҳ иҷкәын хәыҷы изаҳгар, деигәырӷьап рҳәан, аҳҭынраҿы ирыманы иааит. Аҳ иҷкәын адунеи азна деигәырӷьеит. Аха изхәарҭоузеи, аҷынҷа ахьҭа иакын, иеиҵасны ақыџьқыџьра иалагеит. Иҟарҵахуааз, аҳ имаҵуцәа аалаган, аҷынҷа абырфын хызақәа ақәырҵан, иҭаҳәҳәаны, иакәшо, иахамшәало – инаганы ишьҭарҵеит. Аха уаҳа умԥсит, аҷынҷа ацхахә еихамгыло еиҳагьы ирыхьҭышьит. Аҷынҷа дырԥхарц зназы абамба еимырттааны, агәҭаҵәҟьа иныладыртәеит, аха иамыхәеит. Акыр иарԥхозар, амца иарԥхоит рҳәан, ар рымца еиқәҵаны иҽҳәадыртәеит. Аха уаак зынӡа илаҳәит, аԥсхыхра иақәнакит. Агәы аҭра иҭамгыло, аҟәараҳәа аиҵасра иалагеит. Арахь, аҳ иԥазаҵә дшахьҵәыуоз, дӷьазкит. Аҵыхәтәан, аҳ даахәыцын: – Иоушәышьҭ, наҟ абри аҷынҷа, амала, иахьцо, иҟанаҵо шәашьҭаланы игәашәҭ, шәылаԥш иҵшәмыршәан, – иҳәеит, аҳ. Ас аҳ ианиҳәа, амаҵуцәа аҷынҷа аурышьҭын, иахьцо аабоит ҳәа, ашьҭаԥшра иалагеит. Аҷынҷа ԥырны ишнеиуаз, аҳҭынра агәара иалагылаз алҵла иақәыз ашыцламшә иналатәан: Оҳ, гәышьа, оҳ, гәышьа, Хатәы мца, хатәы ҩны, Хатәы мца, хатәы ҩны, Ҷыт, ҷыт, ҷыт, - аҳәеит". Ахыҵхырҭа: Мушьни Миқаа иеизга "Тур ихәаа ражәабжьқәа".
https://sputnik-abkhazia.info/20240504/-aiasha-ays-iaoit-ay-iaoit-asaat-irykhaau-azhlar-razhaaa-1050904661.html
https://sputnik-abkhazia.info/20220514/aarma-iazauanay-asha-aoit-asaata-irykhaau-amaak-1039002584.html
https://sputnik-abkhazia.info/20190217/Anchakuncha-apsaatkua-ryntsakhui-atsys-byzshei-1026661513.html
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2025
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Ажәабжьқәа
ab_AB
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
жәлар рдоуҳа, аԥсны
"Аҷынҷа абымбыл ианыладыртәа, абӷьыжә иаҳәон": аҷынҷа иахҳәаау ажәаԥҟақәеи аиҿырԥшрақәеи
Сусанна Ҭаниаԥҳа
Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ
Аҵыс хәыҷ аҷынҷа иахҳәаау ажәаԥҟақәеи аиҿырԥшрақәеи ртәы шәаԥхьарц шәылшоит ажурналист Сусанна Ҭаниаԥҳа иазлырхиаз аматериал аҟны.
Аԥарԥалыкь иаҵәа амшын иаҵәа ихын. Рауль Лашәриа
Аԥсабара иану аҵарақәа реилазаараҿ иуԥылоит аҵыс сса аҷынҷа. Аҷынҷа (урысшәала "крапивник") шыхәыҷугьы, аилҟьеилӷәыцәра зҟазшьоу, "имтәа-мгылоу" ҵысуп. Амахәқәа инарықәԥало-аақәԥало, ампыл хәыҷӡа еиԥшха аҷырҷырбжьы гоит хара.
Аԥсабараҭҵааҩы Бӷажәба Михаил Ҭемыр-иԥа ишәҟәы "Ардәына ашәа аҳәоит" аҿы иҩуан: "Аҷынҷа анхаҩы изааигәаны ԥхьарҭас иамоуп. Ҟазшьала зхы змакәачроу ҵысуп – аҵыхәа кьаҿра ԥынкӡакәа, есқьынгьы икьацәӡа ишьҭыхны иакуп. Егьырҭ, иара аҵкыс еиҳау аԥсаатәқәа ирҿапаӷьны ирзыҵҟьоит, исыршәоит ҳәа. Грас иамоу, иззыҵҟьо хәҷык аҽанарҵысы, иара ныҵашәкәа ицоит".
Уаҩы имаабуа, аҭыӡшәаҟаҵара зҟазшьоу, аха "зымч мхо" ауаҩы ихыхәмарны ирҳәоит: "Дҷынҷоуп, иҭаҷкәымгьы алшаразы алаҳабаа иаҩызоуп". Убасгьы рацәак зоура-зыҭбаара дуум ауаҩы изгьы ирҳәалоит "ҷынҷак даҟароуп" ҳәа.
Аҷынҷа ахьӡ иадҳәалоу ажәаԥҟақәа аԥсҭазаара ганрацәала уагәыладырԥшуеит:
"Аҷынҷа абымбыл ианыладыртәа, абӷьыжә иаҳәон"; "Аҷынҷа абымбыл ианыладыртәа, ашыцламшә иазыҩуан"; "Аҷынҷа абымбыл ианыладыртәа, амаӷра иазыҩуан". Ауаҩы дзышьцылахьоу, дахьиз, дахьааӡаз аҭыԥ аликаауеит, зегьы иреиӷьушәа ибоит убри атәоуп иҳарҳәо ицәырго ажәаԥҟақәа.
"Аҵарақәа зегьи "ҷыҭ" анырҳәа, аҷынҷагьы "ҷыҭ" аҳәеит". Аԥсҭазаараҿы акры збахьоу, здырреи зԥышәеи рацәоу акака анырҳәа, уиаҟара зымч-зылшареи, здырреи-зԥышәеи ыҟамызгьы, ауаа ируа ҳәа ак аниҳәалак абас рҳәоит.
"Аҳ ихәы аҷынҷагьы иаанагоит". Амчра, аиҳабра змоу, имаҵ зуа, ҳаҭыр иқәызҵо рацәаҩуп убри атәоуп иҳанаҳәо ажәаԥҟа.
"Аҷынҷа адәныцара аныхәшәха, амшын ихнаршәлеит ҳәа"; "Аҷынҷа адәныцара хәшәуп анырҳәа ицаны амшын ихнаршәлон". Иулшо ахәыҷы ауаа идумырхәар, урҭ ацхыраара ахьырҭаху урыдымгылар, абас рҳәоит.
"Аҷынҷа ахьтәы ԥаркы азнауазеи?" Ауаҩы иагьа ҩны бзиа, мал рацәа имазаргьы акгьы ихәаӡом, ахақәиҭра имамзар. Азгәаҭа: аԥаркы - (урысшәала "клетка").
Аҵыхәтәантәи ажәаԥҟа иузцәырнагоит абри аҩыза ахәыцрақәа. Иарбанызаалак аԥсаатә ихәыҷума идуума, ахныҟәгара ахьзалшо изызшоу аԥсабараҿоуп, хақәиҭрала. Аихац аҭакра аԥсаатә моу, ауаҩы инаалом, "хатәы мца, хатәы ҩны" уазгәышьуеит. Убри атәы шьақәзырӷәӷәо ҳәамҭак абра иасырбар сҭахуп:
"Ҽнак, аҳ имаҵуцәа ахьныҵыҵыз, машәыршәа ҷынҷак ркит. Ари аҷынҷа аҳ иҷкәын хәыҷы изаҳгар, деигәырӷьап рҳәан, аҳҭынраҿы ирыманы иааит. Аҳ иҷкәын адунеи азна деигәырӷьеит. Аха изхәарҭоузеи, аҷынҷа ахьҭа иакын, иеиҵасны ақыџьқыџьра иалагеит. Иҟарҵахуааз, аҳ имаҵуцәа аалаган, аҷынҷа абырфын хызақәа ақәырҵан, иҭаҳәҳәаны, иакәшо, иахамшәало – инаганы ишьҭарҵеит. Аха уаҳа умԥсит, аҷынҷа ацхахә еихамгыло еиҳагьы ирыхьҭышьит. Аҷынҷа дырԥхарц зназы абамба еимырттааны, агәҭаҵәҟьа иныладыртәеит, аха иамыхәеит. Акыр иарԥхозар, амца иарԥхоит рҳәан, ар рымца еиқәҵаны иҽҳәадыртәеит. Аха уаак зынӡа илаҳәит, аԥсхыхра иақәнакит. Агәы аҭра иҭамгыло, аҟәараҳәа аиҵасра иалагеит. Арахь, аҳ иԥазаҵә дшахьҵәыуоз, дӷьазкит.
– Иоушәышьҭ, наҟ абри аҷынҷа, амала, иахьцо, иҟанаҵо шәашьҭаланы игәашәҭ, шәылаԥш иҵшәмыршәан, – иҳәеит, аҳ.
Ас аҳ ианиҳәа, амаҵуцәа аҷынҷа аурышьҭын, иахьцо аабоит ҳәа, ашьҭаԥшра иалагеит.
Аҷынҷа ԥырны ишнеиуаз, аҳҭынра агәара иалагылаз алҵла иақәыз ашыцламшә иналатәан:
Ҷыт, ҷыт, ҷыт, - аҳәеит".
Ахыҵхырҭа: Мушьни Миқаа иеизга "Тур ихәаа ражәабжьқәа".
