Sputnik, Сырма Ашәԥҳа
Аԥсуаа ражәа иалоуп: "Аиҳабы дызмоу, Анцәагьы димоуп" ҳәа. Абырг иажәа, ихшыҩҵак еснагь пату ақәын, иақәуп иахьагьы. Ҭырқәтәыла инхо ҳџьынџьуаҩ, Наиме Барцыцԥҳа 80 шықәса дырзааигәоуп. Лара Аԥсны лыҟазаара иалагӡаны илбаз-илаҳаз ала лгәаанагарақәа ҳацеиҩылшеит.
- Ҳара даара гәахәала иҳадаҳкылоит шәара Аԥсныҟа шәахьааз. Бзиала шәаабеит ҳәа шәаҳҳәоит. Шәара Ҭырқәтәыла шәиит, аха шәыԥсадгьыл аӡбахә шәмаҳацкәа шәыҟамызт. Шәхаҿы ишаажәгоз еиԥш, шәшазхәыцуаз ижәбама?
— Ирымҳәои, ауаҩы иԥхыӡ анылабҿабахо ыҟоуп ҳәа. Аиаша шәасҳәап, сахьыҟоу сзымдыруа сыҟоуп. Сықәрагьы уажәшьҭа такәы инаскьахьеит. Аԥсны знык иадымзаргьы исызбару ҳәа схәыцра иалан еснагь. Анцәа иџьшьаны, иахьа сыдгьыл гәакьа сықәгылоуп. Сахьынаԥшааԥшуа аԥсабараҵәҟьа цәажәоушәа саҳауеит.
Сылақәа ирбаз ала, сгәы раҳаҭӡа сыҟоуп. Ҳабдуцәа, ҳандуцәа ирҳәагәышьон иахьынтәааз, ишааз. Алаӷырӡ камԥсакәа иалацәажәомызт, аха усҟан ҳаилкаара маҷын, шаҟагьы ҳаҩҳажьызеи? Аԥсны, ҳара иҳақәшәаз, иаҳбаз аԥсуаа, шаҟа иуаа хазынақәоузеи, ҳашпарыдыркылеи, урҭқәа ахааназы исхамшҭуа, сгәырӷьарақәа иреиҳау хҭысны иаанхоит сыԥсҭазаараҿы. Ҳанеидыҵуа, ҳшәеидыҵуа сыздырам. Ҳаԥсы ара ишықәу ацара ҳақәшәоит.
- Аԥсныҟа шәаара шԥаҟалеи, ишԥаԥшьыжәгеи?
— Сара уажәшьҭа 80 шыкәса сазааигәоуп. Иаҳәшьаҵас избо сҩыза, Қьебарие Ажәанԥҳа, лыҷкәын Џьамал ауҭраҭых ааӡарҭатә наплакы ааиртит Аԥсны, ара дыҟоуп, сара сыҷкәынгьы уа аус иуан. Лара ҳаиццап Аԥсныҟа анылҳәа, мап лцәысымкит, ҳаицааит.
- Шәыхшара Аԥсныҟа раара иахышәҳәааи, ишԥашәыдышәкылеи?
— Ҳара атәымџьара ишымцоз ҳдыруан, ҳазыразхеит. Уажәы ҳахьааиз иаҳбаз ада, иаҳҭахузеи ари аԥсҭазаараҿы?! Шәара шәгәахәа, ҳаргьы иаҳгәахәоуп, шәгәыхь ҳгәыхьуп. Сара сыҷкәын Аԥсны ииҵаз аԥсуара рацәоуп, иидыруаз иациҵеит. Уи даара сеигәырӷьоит.
Ҳаибабалап, ҳаиҭанаиааилап уажәы нахысгьы. Ҳара ҳаишьцәоуп, ҳаиҳәшьцәоуп, ҳабзиарагьы, ҳацәгьагьы акоуп. Хабдуцәа рҭыԥ акәҵәҟьоума, ҳәа иаҳбаз џьаҳшьеит. Ииашаны, Анцәа итәарҭа акәзаап Аԥсны. Анаџьалбеит, абара ҳлахьынҵазма, уи ҳразҟы иалазма, ҳәа еибаҳҳәоит сҩызеи сареи.
Ҳааижьҭеи, Аԥсны мбакәа иԥсыз ҳаиҳабацәа рыӡбахә аҳәара ҳаҿуп. Аԥсны аибашьра ӷәӷәа ахҭнагеит, аҷкәынцәа ҭахеит. Рыԥсы ҭынчзааит. Аринахыс уаҳа цәгьара ҳазшаз иҳаимырбааит. Сара сыԥшәма д-Қаԥшьын. Ажәытә аибабара бзиа ыҟан, аигәылацәа еишьцәаҵас еибабон, урҭ аҵасқәа ҳмырӡроуп аԥхьаҟагьы. Аԥсынҵры ду Анцәа ишәиҭааит зегьы, шәус шәықәҿиааит.
- Ҳазҭагылоу аамҭазы, аҳәаанырцә инхо ҳашьцәеи ҳареи ҳаибабара еиҳа ирацәахеит. Амҩақәа аатуп, ишырҳәо еиԥш, еибаԥшаауеит еицәыӡхьаз аишьцәа, аижәлантәқәа. Шәара, Аԥсныҟа шәаанӡа аԥсуааи шәареи шәеигәныҩра шԥаҟаз?
— Ҳгәы ԥшаауеит урҭқәа анысгәалашәо. Сашьеиҵбы Аԥсныҟа даахьан, усҟан ҳаижәлантәқәеи иареи еибабеит. Ҭырқәтәылаҟа дхынҳәны даннеи, убри аӡбахә акәын ииҳәаӡоз. Сашьа ила иаҳдыруаз, Аԥсныи аԥсуааи ирызкыз ажәабжьқәа рацәан. 20 мшы иԥшәма ԥхәыс диманы ара дыҟан.
- Аԥсны шәыҟазаара иалагӡаны, маҷк иадымхаргьы шәнаԥшы-ааԥшит, шәеимдеит. Ишԥажәбеи?
— Ус ажәала еиҭаҳәашьас иаҳҭарызеи иаҳбаз аԥшӡара, ахазынара? Аԥсабара, ауаа, ахәыҷқәа, зегьы убла хыркуеит. Гагра, Арышаа рчараҿы ҳаҟан. Аԥсуа ҭаца цәгьа даҳгәаԥхеит. Ҳгәы иахәеит. Аԥсны ҳахьааиз ҳасасра Ҭанер Ашәба иныҟәигеит. Ҭанер, Ҭырқәтәылантәи Аԥсныҟа нхара иааз дыруаӡәкуп. Уиқәгәырӷьартә дыҟоуп, аус иуеит, даԥсыуа ҷкәыноуп. Ҳаҷкәынцәеи иареи даара бзиа еибабоит, еиҩызцәоуп. Ҳаргьы иара иҩны ҳанхоит.
- Шәара, Адаԥазар иаҵанакуа, Каилар ақыҭаҿы шәынхоит. Ҳара изныкымкәа ҳцахьеит, иаҳбахьеит уи ақыҭаҿы иныҟәырго аԥсуара. Шәара шәҟынтә еилыскаарц сҭахуп, аԥсуара шәшазхәыцуа.
— Сара зегь раԥхьа исыргылоит аԥсуа бызшәа. Сара сыхшара еилыркаауеит, аха ргәы ишаҭаху ирызҳәом. Аԥсуара ныҟәҳамгар ҟалоума? Ҳаиҳабацәа уи акәын изҿҵӡаз. Ҳаргьы ҳхәыҷқәа иныҟәыргар ҳҭахуп. Аԥсуа итәашьа-игылашьа, ихымҩаԥгашьа, ипатуқәҵашьа, уи даҽа милаҭк ирызныҟәгоума?
Сара аҭаацәа рацәа ахьыҟаз аҩнра ҳәа саанагеит. Досу ишихәҭаз ала сихаҵгылон, сшьапы сыхгылан, фҩык ахшара сааӡеит. Рызегьы аҵарақәа ирылгеит, аус руеит. Схәыҷқәа раб ихатә џьабаала аус уны ҳныҟәигеит, амла хамыркы, ахьҭа ҳамыркы ҳаибеит. Ауаҩы дхандеиуазароуп, дмаашьароуп. Ҳара ҳаҩнаҭа еснагь асасцәа агмызт. Асас ишихәҭоу дубароуп, уҩны дыҟанаҵы духьымӡӷуп. Сара сеиҳабацәа раҟара аԥсуара сызныҟәымгаргьы, исылшо ала аԥсуара ныҟәызгоит.
Сан Папааԥҳан, Ҳендекь, Каилак ақыҭаҿы дынхон. Ҳҭаацәа амамзаара рыман, аха ҳрааӡеит. Аԥсуара иаҵанакуа аҟазшьақәа аамҭа цацыԥхьаӡа еиҳа имаҷхозшәа збоит. Уи ҳахьчароуп, аԥсыӡ еиԥш инаҳампыҵҵәраа ицар ҟалаӡом. Сыуаажәлар, сашьцәа, сыжәлантәқәа рыззегьы салам рысҭоит. Сгәы шхьаауа сцоит, аԥсуаа сгәы иҭынҵәараны иҟоума сыԥсаанӡа!