Џьапуа: Нарҭдырра ацентр хықәкыс иамоуп аҵарауаа реиҵааӡара

© Фото : pixabay.comАшәҟәы
Ашәҟәы - Sputnik Аҧсны
Анапаҵаҩра
Аԥснытәи аҳәынҭқарратә университет аҟны 2011 шықәсазы иаартын Нарҭдырреи адәынтәи афольклорҭҵаареи рцентр. Ацентр аартра зыбзоуроуи, ахыкқәеи, хәышықәса ирылгаӡаны иҟарҵахьоу ауснагӡатәқәеи ирылацәажәеит Аҧсны Аҭҵаарадыррақәа Ракадемиа ахада, апрофессор, ацентр ахантәаҩы Зураб Џьапуеи, ацентр аҭҵааратә усзуҩ Есма Тодуаԥҳаи.

Sputnik, Рада Ажьиԥҳа.

Нарҭдырреи адәынтәи афольклорҭҵаареи рцентр аартын хә-шықәса раԥхьа Аԥснытәи аҳәынҭқарратә университет аҟны. Ахықәкы анагӡара аларшахеит Аԥсны аҩбатәи ахада Сергеи Багаԥшь ицхыраара иабзоураны.

"Ацентр аартра мариамызт, еиуеиԥшым аҭагылазаашьақәа ирыхҟьаны, афинансқәа рыҟамзаара еиҳарак иахҟьаны иаҭахым уажәазы, маҷк аамҭа цап ҳәа ҳазҳәозгьы ыҟан. Аха Аԥсны аҩбатәи ахада Сергеи Уасил-иԥа Багаԥшь хаҭала ибзоуроуп ҳәа исыԥхьаӡоит ацентр аартра. Избан акәзар аидеиа дадгылеит, ԥарала ҳаиқәиршәеит. Иара убас, аидеиа дадгылеит ауниверситет аректор Алеко Гәарамиа. Абас еиԥш иаҳзаԥҵаз аҭагылазаашьақәа рҽанеиԥыршь, нас аартра алыршахеит", — иҳәеит Нарҭдырра ацентр адиректор Зураб Џьапуа.

Зураб Џьапуа иажәақәа рыла ацентр аартра аидеиа рымеижьҭеи акыр шықәса ҵуан. Избан акәзар, егьырҭ ажәларқәа Нарҭаа репос змоу зегьы ирымоуп аиԥш зеиԥшу ацентрқәа.

"Ацентр аартразыҳәа аидеиа ҳауит акыр шықәса раԥхьа, иара ааҳартаанӡагьы. Избан акәзар, аԥсуаа Нарҭаа репос аԥызҵаз ажәларқәа иреиуоуп. Аиашазы, ашьха жәларқәа рацәаҩуп Нарҭаа репос змоу. Аха ҳара ҳҿы ахатәы ҟазшьақәа амоуп, Нарҭаа репос ҳара ҳажәлар азыҳәан даара аҵак ду амоуп. Ари доуҳатә баҟа дуӡӡоуп, ҳӡырызго, ҳҭоурых ахьыҟоу, ҳбызшәа, ҳара ҳахьыҟоу аазырԥшуа ԥҵамҭа дууп. Убри аҟнытәи нарҭдырра хаҭала иазкыу центрк, мамзаргьы хеилак ҳамамызт, уи аҟазаара аҭахыуп ҳәа иазыԥхьаӡаны ауп Нарҭдырреи адәынтәи афольклорҭҵаареи рцентр аартра шыҟалазгьы. Ацентр аарта нагӡахеит 2011 шықәсазы. Иалкааны нарҭдырра хазы иҟазар ҳҭаххеит, иагьахәҭоуп ҳәа иҳаԥхьаӡеит", — ҳәа азгәеиҭеит Џьапуа.

Аԥснытәи аҳәынҭқарратә университет аҟны ацентр аартра ӡбан, избан акәзар астудентцәа аҭҵарадыррахь рхьарԥшра, радԥхьалара азыҳәан, иҳәеит Нарҭдырра ацентр анапхгаҩы.

Зураб Джапуа и Эсма Тодуа - Sputnik Аҧсны
Арадио
Нарҭдырреи адәынтәи афольклорҭҵаареи рцентр иахыҵит хәышықәса

"Ацентр ааҳартаанӡа ауниверситет аҩнуҵҟа аус ауан афольклор алабараториа, уи напхгара аиҭон Адгәыр Какоба. Абри алабараториа ашьаҭала ауп ҳцентргьы шеиҿкаахаз.  Абри аидеиа аицхәыцыҩ ҳәа уҳәар ауазар дыҟан, дыҟоуп иахьагьы Адгәыр Какоба, насгьы, сара даараӡа сызқәгәыӷуа сыстудентцәа, раԥхьаҟа иҭҵааҩцәа дуӡӡаханы иҟалап ҳәа сызхәаԥшуа Есма Ҭодуаԥҳа, Сима Ҭарԥҳа, Наала Барцыцԥҳа, Саида Ҳаџьым, Мадонна Ԥлиаԥҳа. Аҿарацәа роуп ацентр аҟны аус зуа, зҽеидызкылаз. Ҳхықәкы хадақәа иреиуоуп Урыстәыла иҟоу еиуеиԥшым ацентрқәа дареи ҳареи аимадара ҳабжьаҵара. Иара убас, ҳцентр азыҳәан ихадароу ҳхықәкқәа иреиоуп  – аҵарауаа рааӡара. Аҵарауаа рааӡара мацара акәымкәа школак аҳасабала иҟоуп ҳцентр", — ҳәа азгәеиҭеит иара.

Нарҭдырра ацентр аҭҵааратә усзуҩ  Есма Тодуаԥҳа илҳәеит ацентр аҟны иҭрыжьхьоу иҟарҵахьоу аусқәа шырацәоу. Акыр шықәса шҵуа иаҿуижьҭеи Нарҭаа репос том рацәала еиқәыршәаны аҭыжьра.

"Ҳцентр аҟны ҳнапы злаку аекспедициатә материалқәа аиагара ауп. Адәынтәи ҳныҟәарақәа роума Аԥсныи уи анҭыҵи, анҭыҵ уи Ҭырқәтәыла аԥсуа диаспораҿы имҩаԥааго аҭҵаарақәа роуп.  Еизгоу аматериалқәа зегьы аус рыдаҳулоит. Уи ахҩылаара, жанрла реиқәыршәара, нас еихшаны аклассификациа рзыуны рҭыжьра азгәаҭаны иҳамоуп. Ҳцентр аартхеижьҭеи иҭыжьу ашәҟәқәа маҷӡам. Сара сзын иусура дуны иҟалеит раԥхьатәи "Эволюция эпической традиции" ҳәа хыс иаманы 2014 шықәсазы Шьоҭа Салаҟаиа 85 шықәса ихыҵра инамаданы иҭҳажьыз ашәҟәы. Зураб Џьапуа иредакциала, сара уи ашәҟәы аиқәыршәаҩ ҳәа сыҟан. Ацентр аҟны еиуеиԥшым астол-гьежьқәа мҩаԥаҳгахьеит, анҭыҵынтәи  еицырдыруа аҵарауаа, афольклористцәа алархәны асеминарқәа, атренингқәа, амастер-классқәа иаҳзаԥхьауан. Ҳцентр аҟны рапҳьаӡа иааз аҵарауаа дыруаӡәкуп Владимир Напольских. Урҭ аҵарауаа иаҳзаарго адыррақәа, алекциақәа изыԥхьо аҿарацәа рзы акыр аҵанакуеит. Сара сзы иара убас, иманшәаланы иҟалеит сҳәар ҟалоит Москва имҩаԥсыуаз 2012 шықәсазы ашкол-аконференциа сахьалахәыз", — ҳәа азгәалҭеит аҵарауаҩ-қәыԥш Есма Ҭодуаԥҳа.

Аҧсны Аҭҵаарадыррақәа Ракадемиа ахада, апрофессор, Нарҭдырреи адәынтәи афольклорҭҵаареи рцентр ахантәаҩы Зураб Џьапуа иҳәеит ацентр аартра аан Сергеи Багаԥшь адгылара шрыиҭаз еиԥш, иахьагьы Аԥсны ахада Рауль Ҳаџьымба адгылара ҳаиҭоит ҳәа.
Ацентр ҭҵаарадырратә шьаҭас иаиуит: аҧсуа нарҭтә епос томрацәала аҭыжьра азырхиаразы еизгаз атекстқәа, ААУ афилологиатә факультет астудентцәа ранҵамҭақәеи, Ҭырқәтәыла инхо аҧсуаа рҿы еизгаз аматериалқәеи.

Ацентр шьақәгылоуп быжьҩык аусзуҩцәа рыла: Ацентр директорс дамоуп уи аиҿкаара аԥшьызгаз, афилологиатә ҭҵаарақәа рдоктор, ААР академик  Зураб Џьапуа, адиректор ихаҭыҧуаҩс — Адгәыр Какоба, аҭҵаратә усзуҩы еиҳабы, аҭҵааратә ҭҵаарадыррақәа ркандидат, адоцент Сима  Ҭарба, аҭҵаарадырратә усзуҩцәа: Наала Барцыцԥҳа, Есма Ҭодуаԥҳа, Саида Ҳаџьым, алабарант еиҳабы Мадонна Ԥлиаԥҳа.

Ацентр ихадоу хырхарҭақәаны иамоуп: аҧсуа нарҭтә епос атекстқәа рыҭҵаарадырратә ҭыжьра – томрацәала, "Европеи Азиеи рыжәларқәа репос"  асериаҿы ҩ-бызшәак рыла уҳәа уб. егь.; Аҧсныи Мшыннырцәи инхо аҧсуаа рҿы афольклор-етнографиатә експедициақәа рымҩаҧгара; еизгоу аматериалқәа рышьақәыргылареи; афольклортә текстқәа ҭҵаарадыррала рҭыжьра; Ацентр аҭҵаарақәа рылҵшәақәа арҵаратә процесс ралагалара; нарҭдырреи афольклорҭҵаареи егьырҭ азҵаараҭәеи ирызкны Кавкази уи анҭыҵи имҩаҧысуа аҭҵаарадырратә усмҩаҧгақәа реимадара, рымҩақәҵара.

Ажәабжьқәа зегьы
0