Зыжәлар рыгәҭа игылаз ашәҟәыҩҩы: Џьума Аҳәба изкны

© Foto / предоставлено Анатолием ЛагулааДжума Ахуба
Джума Ахуба - Sputnik Аҧсны
Анапаҵаҩра
Апроект "Алашара ҳзырбо ауаа" иацҵо, Анатоли Лагәлаа дазааҭгылоит Дырмит Гәлиа ипремиа иаԥсахаз аԥсуа шәҟәыҩҩы Џьума Аҳәба иԥсҭазаараҟны ихигази ирҿиареи ирызку анҵамҭа.

Аԥсҭазаара даара икыднаҟьахьоу, абга аҟырҟы икылнаххьоу, адунеи аҿы ашәҟәыҩҩцәа дуқәа уанрызхәыцуа, абриаҟара абаҩхатәра бзиа Анцәа ду ианриҭа, абри аҩыза аԥсҭазаара уадаҩ зраҭәеишьеи ҳәа ахәыцра уалагоит… Убасҵәҟьа, зыԥсҭазаараҿы акрызхызгаз, шьаҿацыԥхьаӡа ауадаҩрақәа ззыԥшыз, аха акы зхаҵамырхакәа иааиуаз, урҭ амыҟәмабарақәа еиҳагьы ашьанҵеиԥш идырӷәӷәоз дреиуан ҳашәҟәыҩҩы ду, Дырмит Гәлиа ипремиа иаԥсахаз Џьума Аҳәба.

© Foto / предоставлено Анатолием ЛагулааЏьума Аҳәба
Зыжәлар рыгәҭа игылаз ашәҟәыҩҩы: Џьума Аҳәба изкны - Sputnik Аҧсны
Џьума Аҳәба

 

Уи алитературахь раԥхьатәи ишьаҿақәа анеихигоз, данҩыҵшәа инаркны гәыблыла дыззыҟаз ажурнал "Алашараҿ" икьыԥхьит уинахыстәи иԥсҭазаара зегьы асаркьеиԥш уагәылаԥшны иузырбо иажәеинраалақәа руак:

Закә еидароузеи, иараби, закә еидароузеи,

Изакә ладароузеи, изакә ҩадароузеи!..

Сқәыԥшра – ахага, иархаган исхалама,

Ӡәыр садицалама, ӡәыр саҵеицалама?!

Сшаҵоу саҵоуп, ашьаԥха сыланаҵ,

Ауаҩы игәрагара, игәыбылра сыманаҵ!

Сеидара мшынуп, ицәқәырԥоит, ишуеит, еисуеит,

Аӡба сакыцԥхьаӡа - изжәуеит,

Изжәыцыԥхьаӡа - аӡба сакуеит!..

© Foto / предоставлено Анатолием ЛагулааЏьума Аҳәба
Зыжәлар рыгәҭа игылаз ашәҟәыҩҩы: Џьума Аҳәба изкны - Sputnik Аҧсны
Џьума Аҳәба

Ҳара иахьа ҿыӷәӷәала иаҳҳәар ҳалшоит, ҳлитератураҿы иреиӷьӡоу апрозаикцәа хәҩык рыхьӡ еиқәаҳԥхьаӡозар, урҭ рыгәҭа дыӷәӷәаӡа дышгылоу "Ҭоуӷани", " Бзоуи", " Ақәыџьма ҟьалеи", "Ахамышҭыхәи" иара убасгьы егьырҭ иссиру ажәабжьқәеи, аповестқәеи, ароманқәеи, апублицистикатә рҿиамҭақәеи равтор Џьума Аҳәба.

Уи иԥсҭазаара зегьы, шәымҭак иадамзаргьы, ҳажәлар ирҟәыган иҟамлацызт, ҳажәлар реилашыра агәҭаҵәҟьа далагылан, иахьагьы акаҩ-акаҩҳәа ҳгәы иқәыҩуеит есжәашықәса имҩаԥысуаз аизара дуқәа рҿы, акгьы иаламҩашьоз, амцаԥшь зцырҟьоз иара ибжьы… Уи ажәлар рус ду далахәын, далагылан, аха уажәы-уажә ишәҟәҩыра игәы иҵхон, аӡмыжь ду иарааԥсо, аӡыӷӷарахь дшеихо еиԥш, деихон ирҿиамҭақәа рахь… Уи ус шакәу уҵарҳәоит иара иажәақәа: "Сшыхәыҷӡаз еилыскаахьан сара исусу ашәҟәыҩҩра ауп ҳәа. Изхысҳәаауа, аполитика ду сазааигәаӡаны саннеилак, схьаҵны, сышәҟәҩыра ашҟа схынҳәуан…"

Уи акыршықәса иааиԥмырҟьаӡакәа дызлаз ажурнал "Алашара" аредколлегиаҿ ицәажәарақәа раан, зегь раԥхьа иргылоз иара ихаҭа есымша цәашьыркыла дзышьҭаз ашәҟәыҩҩцәа ҿарацәа рыцхраара акәын, абаҩхатәра акәиц зларшәыз рымҵәыжәҩа аиҵыхра дашьҭан… Уи дзықәныҳәан амҩа иқәиҵаз аҿар аӡәырҩы иахьа ҳлитература иарӷьажәҩан иаҵагылоуп!..

© Foto / предоставлено Анатолием ЛагулааДмитри Габалиа, Џьума Аҳәба, Анатоли Лагәлаа
Зыжәлар рыгәҭа игылаз ашәҟәыҩҩы: Џьума Аҳәба изкны - Sputnik Аҧсны
Дмитри Габалиа, Џьума Аҳәба, Анатоли Лагәлаа

 

Џьума ипрозеи, ипублицистикеи, идрамеи ирыҵоу афилософиа, аҵаулара ижәлар рыԥсҭазаара аҵаҟынтәи ихаигалаз ауп… Уи ирлас-ырласны иҳәалон: "Аԥсуа игәаҵәа адәахьы идыкнаҳалоуп, уаҵәы иҟалауа иахьа игәы иасуеит!" ҳәа. Ус акәын дшыҟаз иаргьы, ишьацәхыԥ инаркны ихыцәхәыц аҟынӡа даԥсыуан, иԥсадгьыли, ибызшәеи, иламыси ирықәԥалаз - иара диаӷан…

Уи аибашьраҿ дызлаԥшыз, хаҵара згымыз ижәлар ақырҭуа фашистцәа изҭадыргылаз аниба, дара ирхыргаз иаргьы ианихига, ашьҭахь ихәрақәеи ихьаақәеи ицрымҵӡо дыргәаҟуа данрымаз, шықәсқәак анҵы, иҩит абарҭ рҩызцәа ацәаҳәақәа: "Аибашьра иалахәыз, изхызгаз, згәыцә аҵәымӷ алахаз аҵла даҩызахоит, иԥсы ахьынӡаҭоу дзацәцом, изынхоит…"

Джума Ахуба - Sputnik Аҧсны
Лагәлаа: Џьума Аҳәба ҳлитератураҿы инижьит аибашьра иазку аҩымҭа дуқәа

Урҭ зегь дыриааины, шьамх сеиԥш еимгәҳәаны, иахьауажәраанӡа дааит Џьума. Уи аџьҵла даҩызан, деилаҟацан, иаҳзаԥиҵеит ҳгәы зыздуу, зеиӷьаҭам апрозатә рҿиамҭақәа… Сара агәра згоит урҭ, ҳбызшәа- ҳаԥсадгьыл иқәыҩуанаҵы, абиԥарацыԥхьаӡа игылоу аҿар ишрыциуа, ишрыцзаауа, ирыхӡыӡаауа, ишрыцнаскьало рыԥсҭазаара зегьы аҿы… Уброуп иахьыҟоу ашәҟәыҩҩы инасыԥгьы, иразҟгьы, ирҿиамҭақәа иахьатәи абиԥараҿ иаанымгылакәа, иахьеи уаҵәи рыбжьара ахьтәы цҳа анхырҵо, уи, ахьтәы маакыра анҿарҵо… Уи аҩыза алахьынҵа бзиа иман Џьума, ари адунеиаҿ абриаҟара дзыргәаҟыз, игәырӷьара иагзырхаз ибаҩхатәра иациҵеит, ашәышықәсақәа рҿы имыԥсӡо алитературатә ԥсҭазаара ҳамҭас ииҭеит!..

Уи зызгәамҭо иара иажәақәа ицхраауеит: "Абза аԥсы ибла хиҩоит. Аԥсы абза ибла хитуеит!.."

Аҵыхәтәан, абра исгәаласмыршәар соунашьҭӡом, 1957 шықәсқәа рзы, алитература ду ахь амҩа даннықәлоз, ашьҭахь иԥсҭазаара зегьы иахсаалахаз, иалахьынҵахаз, ажурнал "Алашара" ианиҵаз иажәеинраала бзиа:

Сразҟы, сразҟы сылахәмаруеит,

Са сымпылхеит иара азы.

Наскьа игылан зны имақаруеит,

Мшын хыҵроушәа ицәқәырԥа-хәмаруеит,

Иччо сажьжьоит аҽазны!..

Зных ибжьоушәа ус икәаруеит,

Абӷа ҭынчуп, ирҳаӡом!..

Нас ишнеиуа, убас ихәмаруеит,

Убас игәаан уи мақаруеит,

Амԥан сықәлан ҟалаӡом!..

Аха сгәыӷуеит, знымзар зны,

Аӷәра скып ҳәа, ирӷәӷәаны!..

Џьума ажурнал "Аԥсны аҟазара" анаԥҵахаз аҽны инаркны, иԥсҭазаара аҵыхәтәантәи ашықәсқәа рҟынӡа уи редактор хадас даман, иреиӷьӡаз ҳинтеллигенциа зегьы уи акультуратә хәышҭаара акәша-мыкәша еизон, иалацәажәон ҳкультура, ҳлитература, ҳаԥсҭазаара ахырхарҭақәа зегьы…

Џьума Аҳәба - Sputnik Аҧсны
Аҭуӷан

Ахаан хашҭшьа амам, аԥсуа-ақырҭуатә еибашьра аан, Џьума ақырҭқәа данрымпыҵашәа, аурыс интеллигенциа, ашәҟәыҩҩцәа дуқәа, уи иеиқәырхаразы шаҟа џьабаа рбаз, шаҟа ааԥхьара ҟарҵаз… Урҭ ашәҟәыҩҩцәа иреиуоуп адунеи аҟны зыхьӡ еицырдыруа ашәҟәыҩҩцәа дуқәа - Леонид Леонов, Сергеи Михалков, Тимур Пулатов, Алим Кешоков, Владимир Солоухин, Азат Абдулин, Мустаи Карим, Иаков Козловски, Николаи Доризо, Михаил Алексеев.

Уи иаанаго, Џьума, аԥсуаа реиԥш, Урыстәылагьы ибзиаӡаны дырдыруан, уатәи иҩызцәа иара доурышьҭаанӡа тәаха-ԥсыха рымаӡамызт, Урыстәыла Ахада Б.Н. Ельцин инаиркны адепутатцәа зегьы ршьапы иқәдыргылеит!..

Џьума иԥсымҭазгьы, ирлас-ырласны иҩызцәа ҳабжьара баша имҳәозаарын "Аԥсра бзиа - ԥсҭазаарак иаԥсоуп!" ҳәа! Уи хаҵаҵас, иҭаацәа иқьыбжьыҵәҟьа дмырҳаӡакәа, иԥшӡаны дагьаԥылеит аԥсра! Абринахысгьы, агәарагәараҳәа еиқәу иара "Икәаш мца" иԥсеиԥш бзиа иибоз ижәлар арыԥхалааит!..

Иара убас шәаԥхьар ҟалоит:

Ажәабжьқәа зегьы
0