Ашәҟәыҩҩы дҳаразкуа акритик: Руслан Қапба иҿцәажәара
10:40 07.11.2021 (ирҿыцуп: 14:12 07.11.2021)
© Foto / Иаҳзааишьҭит Анатоли ЛагулааРуслан Капба
© Foto / Иаҳзааишьҭит Анатоли Лагулаа
Анапаҵаҩра
Апроект "Алашара ҳзырбо ауаа" иацҵо, апоет, ашәҟәыҩҩы Анатоли Лагәлаа диҿцәажәеит аԥсуа критик, алитератураҭҵааҩ Руслан Хәанеи-иԥа Қапба.
- Руслан Хәанеи-иԥа, сара М. Горки ихьӡ зхыз Аҟәатәи арҵаҩратә институт афилологиатә факультет санҭала, гәыразыла исԥылаз раԥхьаӡатәи сырҵаҩцәа уреиуоуп уара!.. Иахьагьы исхашҭӡом усҟан исоуҳәаз: "Уалагашьа бзиоуп, убас Анцәа иунаирыгӡааит!.." Уаргьы арҿиара мҩа уананылоз, убас иуқәныҳәаз иахьагьы ихааӡа угәы иҭазар акәхап!..
- Ааи, уи ауаҩ сара ахаангьы ихашҭшьа сымаӡам! Уи Шьалуа Иналиԥа иакәын! Раԥхьаӡатәи сыстатиа Миха Лакрба ишәҟәы "Аламыс" иазкын. Уи анҭыҵ, сара стәала сеигәырӷьан статиак зҩит, агазеҭ "Аԥсны ҟаԥшь" ианылеит. Иара убриаҟара деигәырӷьеит, дахьтәаз иусураҿ ҭелла дсыԥхьан снеигеит, сгәыдикылт, схыдикылт, изааигәаӡаз иуа ҷкәынак иеиԥш… Санцозгьы, иара ишәҟәыки, Баграти Иуеи рышәҟәқәа нарыцҵаны ҳамҭас исиҭеит!.. Убасҟан гәаныла исҳәеит: "Аҳаҳаи, Руслан, арҭ реиԥш иҟоу аҵарауаа рҿы ухы умырԥхашьароуп, иудынҵәалан узааӡазгьы хьымӡӷ думыргароуп!.." ҳәа.
© Foto / Иаҳзааишьҭит Анатоли ЛагәлааРуслан Қапба
Руслан Қапба
© Foto / Иаҳзааишьҭит Анатоли Лагәлаа
- Уи нахыс нас ианбаҭыҵи раԥхьаӡатәи ушәҟәы, насгьы иара иахьӡыз?
- Раԥхьаӡатәи сышәҟәы ҳпоет гәлымҵәах Қьаазым Агәмаа изыскит. Уи монографиан, сара шықәсыбжак аҟарагь садхалеит. "Қьаазым Агәмаа" ахьӡын иара. Ианҭыҵ, аԥхьаҩцәа иаарылаҩит Қапба ҷкәынак апоет-аибашьҩы изкны ашәҟәы бзиа ҭижьит ҳәа! Уи уеизгьы-уеизгьы баак азырбгомызт, аха ҳпоет гәлымҵәах иԥсҭазаареи ирҿиареи иахьынӡасылшоз иҭысҵааит, изааигәаӡаз иҩыза-иҭахы аӡә днысмыжьит, зегьы срыҿцәажәеит ихаҿсахьа ҳаԥхьаҩцәа инарҭбаан идсырбарц… Уи раԥхьатәи шьаҿан, амышьҭагь бзиан!
- Ааи, ааи, уи амышьҭа бзиаҵәҟьан, уи аахыс сара иахьынӡаздыруа 38 шәҟәы ҭужьхьеит!
- Акы уцәагхеит, 39 шәҟәы! Аԥсуа шәҟәыҩҩцәа ажьаӷьарҩага скылышәхит! Сыԥсҭазаара зегьы шәара ишәзыскит!.. Иҟоуп урҭ рҭыжьраҿы аҳәынҭқарра ахьсыдгылаз, иҟоуп аспонсорцәа рхахьы иргаз! Анкьа, аурыс литература адунеи аҿ аӡыргаразы амеценатцәа акгьы еигӡаӡомызт, иҭрыжьуаз рышәҟәқәа амал рацәа рықәдырӡуан, аха даргьы рыхьӡ Урыстәыла зегьы ираҳауан. Саргьы исыцхрааз рацәаҩуп, урҭ зегьы, сара авторк иаҳасабала сыхьӡ анаҩыс, дара рыхьӡқәагьы ҿаҿаӡа иасырбеит!.. Иаԥсоуп дара, избанзар, амал ду зманы, агәы ҭбаа зызҭамгьы иагьаҩы ыҟоуп!..
© Foto / Иаҳзааишьҭит Анатоли ЛагулааРуслан Қапба
Руслан Қапба
© Foto / Иаҳзааишьҭит Анатоли Лагулаа
- Руслан, сара шамахак ушәҟәқәа зегьы срыԥхьахьеит ҳәа сгәы иаанагоит. Ииашаҵәҟьан, ҳаԥсуа шәҟәыҩҩцәа зегьы шамахак уаазхымцәажәац аӡә дуцәнымхеит, рырҿиарагьы, рыԥсҭазаара еибаха-еибафарагьы зегьы цәырганы иаҳурбеит!.. Амала, шьоук-шьоукы ирҳәоит, Руслан икритика "анапы" ҿацаӡам, ҳашәҟәыҩҩцәа дреигӡацәоит, ҳәа!.. Уи уара ушԥахәаԥшуеи?!
- Урҭ, ус зҳәо, рацәак абзиа иамеигәырӷьо роуп!.. Сара раԥхьатәи сыстатиа хәыҷы инаркны аҵыхәтәантәи сышәҟәқәа рҟынӡа, еиҳараӡакгьы смонографиақәа рҿы, раԥхьа сзыхцәажәоз сышәҟәыҩҩцәа рҿы избоз абзиа сыргылон, абзиа сахцәажәон, иӡырызгон, нас акәын рыгхаԥхақәа анысҳәоз… Шьоукы акритика лабаҟьароу џьыршьоит, акритик шаҟа аамысҭашәала иавтор дихцәажәо аҟара, убриаҟара иара ашәҟәыҩҩгьы ихәоит, аԥхьаҩгьы ихәоит… Белински иаҟара акритика ҟазҵодаз, аха шамахак ашәҟәыҩҩы длаирҟәӡомызт, уи иахьа илшаз аҵкыс, уаҵәы илшаран иҟаз еиҳа ишеиҳаз агәра ииргон… Нас убри акәӡами акритика бзиагьы?!
© Foto / Иаҳзааишьҭит Анатоли ЛагулааРуслан Қапба
Руслан Қапба
© Foto / Иаҳзааишьҭит Анатоли Лагулаа
- Руслан, егьа убас иҟазаргьы, акритик иҟамчы ивара, изааигәара икнаҳазароуп!.. Иахьа иҭыҵхьоу, изыхцәажәамкәа иаанхаз ашәҟәқәа даара ирацәоуп!.. Иҟоуп томрацәала иҭыҵхьоу, ажәак зхырымҳәаац… Авторцәагьы ирыздыруам акритика агәаанагара, акритикагьы "ауал" ишаҵоу иаанхеит!
- Уи саргьы сгәы иалоуп… Ҳакритика иахьатәи ҳлитература иахьӡагәышьом… Ажәак рхымҳәааӡакәа ирацәаны ҳашәҟәқәа шҵәыԥсу ишьҭоуп… Урҭ зегьы ирыхьӡатәуп, ажәа рыхҳәаатәуп, ирылоу абзиара арахь ицәыргатәуп, рыгхаԥхақәагьы рқьышә иҭамыкшакәа иҳәалатәуп…
- Уара Аԥснытәи аҳәынҭқарратә университет аҿы 40 шықәса инареиҳаны аԥсуа литература аҭоурых уаԥхьон… Иахьа улекциақәа ҳҵарауаа ҿарацәа ирзынужьит, иаԥхьоит. Угәы рызҭоума ҳҿар?!
- Ааи, сгәы рызҭоуп еиҵагылаз ҳҿар… Насгьы, урҭ рнапаҿы иркӡам ҳаԥсуа литература аҭоурых ҩны, ҳлекциақәа рхы иадырхәагәышьалароуп, алитература рыԥшаалароуп, наҟ-наҟ шьоукы ҳара иҳалымшаз нарыгӡаанӡа…
© Foto / Иаҳзааишьҭит Анатоли ЛагулааРуслан Қапба
Руслан Қапба
© Foto / Иаҳзааишьҭит Анатоли Лагулаа
- Руслан, уара ушԥахәаԥшуеи иахьауажәраанӡа Баграт Шьынқәба ихьӡ зху алитературатә премиа ахьҳамам?
- Даара ииашам, иԥсаԥам… Уи иеиҳау поет дҳамаӡам, ҳлитература ҽаԥара ирԥеит!.. Ма ихьӡ зху Аҳәынҭқарратә премиа аԥҵатәуп, ма амиалаҭтә премиа. Аҩбагь рыкапан еиҟароуп, аҩбагь дрыԥсоуп иара!.. Уи ҳҳәынҭқарра иалшартә иҟоуп, ҽааны ԥшӡала диижьҭеи 105 шықәса ҵуеит, ҳаиҳабырагьы мап ацәыркып ҳәа сыҟам…
- Акомпиутери уареи шәышԥеизыҟоу, аинтернет унҭамԥшлаӡои?!
- Уии сареи егьаҳзеилам, сара ажәабжьқәа сазҳәо, схаҿы игылоуп арадио, уаха аашаанӡа иҳәацәоит, аџьабаа ахә ахысшәаахьеит, адунеи аҵыхәан иааҟалаз ҿыцк саҩшәаран иҟам!..
- Ҳкьыԥхьыҩцәа зегьы еицҿакны ирҳәоит Алықьса Гогәуеи уареи ижәыҩуа ахкьыԥхьлаара цәгьоуп, иззеилымкаауа рацәаҩуп ҳәа!.. Ус агеницәа ирҟазшьоу, шәхәыҷра аҟынтәи иаауоу?!
- Уа аиаша уҳәеит, сҩымҭақәа зкьыԥхьуа рыԥсы сфахьеит, сынтәакәымзар ҽааны сҩышьа еиҳа исырԥшӡап ҳәа сышгәыӷуаз, 85 шықәса сырҭысит!.. Аха иамуит, изымуа уҽанураалароуп!.. Уи зегьы зыхҟьаз, сара санхәыҷыз изыҩуаз абжеиҳарак сшьамхы иқәкны изҩуан, сандуха, нас исызмырҽеит… Скьыԥхьыҩцәагьы шьҭа исышьцылеит, ибзиацәан изҩыргьы ирзеилкааӡом, иаруадаҩуеит, ишуҩыц иҩла рҳәеит, умаанақәа ҳҵеит, рҳәеит!.. Еиҳараӡакгьы ара ӡӷаб қәыԥшк дысзаалоит, даара аԥсыуала дааӡоуп, саргьы ԥҳак леиԥш дысгәаԥхан, лыхьӡ ааԥсахны, Хьҵыс лыхьӡысҵеит!.. Уи изҩыз шеилылкаауа, ишеиллырго сара схаҭа исзеилкааӡом!..
© Foto / Иаҳзааишьҭит Анатоли ЛагулааРуслан Қапба
Руслан Қапба
© Foto / Иаҳзааишьҭит Анатоли Лагулаа
- Руслан, ари ачымазара иҟоу убоит, адунеиаҿ ажәлар амитә рзаанацеит… Уара алаҵа ҟауҵахьазар акәхап…
- Сара шамахак џьара адәылҵра саҟәыҵхьеит!.. Аӡәгьы чымазара изназгом, саргьы исзааимгааит!.. Алаҵа ҟасымаӡеит, "сшыцқьоу" сцар сҭахуп!.. Шьҭа рацәак сызнымхазар акәхап!..
- Руслан, иаҳҳәап, абыржәы уҳәахьа ҟалоит, иубарц иуҭахыуи, иаауҳәо зегьы анцәа иҟаиҵоит рҳәар, иуҳәоз?!
- Уи аҩыза аамҭа сыла иабагәышьар, зегь раԥхьа иргылан Анцәа ду ишьапы сагәӡуан , Аԥсны ахьынӡа-наӡааӡо аԥсшәа ықәыҩларц, адунеи аҿы еибашьра ҟамларц, ақьиацәа аҳәынҭқаррақәа зегьы рҿы амаа ркырц, рҳәоу еиқәшәаларц!.. Нас, ҳаԥсуа литератураҿ иреиӷьӡоу аҩымҭақәа зегьы адунеи иадыруа иҟаларц!.. Убра иазсырхоит, сара сеиԥш, егьырҭгьы ирҳәо ҟалар рҭахыми, урҭгьы ԥыҭк рзаансыжьуеит!
Руслан иуадақәа рҟынтәи сдәылҵны санцоз, даҽазныкгьы агәра згеит уи акырӡа шықәса рышьҭахь иныжьны дааз иқыҭа хәыҷы Арасаӡыхь макьанагьы акәа дҭаршәны дшамаз, ара иибоз иԥхыӡқәа зегьы уа ишымҩаԥысуаз, уатәи аӡыхьқәа рыбжьы аҷҷаҳәа илымҳа ишҭасуаз, аԥша ҟәанда ахәхәаҳәа имаӷра-икәа ишҭахәмаруаз, иаргьы урҭқәа зегьы дрызхәыццыԥхьаӡа, ашьабсҭа ашьамхы иҵарҵон, иҩны ашә дасны акьыԥхьҩы ҭыԥҳа ԥшӡа Хьҵыс дааҩналар, еиқәышәшәа, иареи лареи рхала еилыркаауаз иҩымҭақәа иччаԥшь лаша нацҵан иналиркуан.