https://sputnik-abkhazia.info/20220219/abla-anaiu-aymsh-aon-aty-iadalou-zhlar-razgaaraa-1037662562.html
Абла анаиу, "аџьымшь" аҳәон: аты иадҳәалоу жәлар разгәаҭарақәа
Абла анаиу, "аџьымшь" аҳәон: аты иадҳәалоу жәлар разгәаҭарақәа
Sputnik Аҧсны
Аԥсуаа аты ԥсаатәк аҳасабала ишахәаԥшуеи иадҳәалоу жәлар разгәаҭарақәеи шәыдылгалоит Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ Сусанна Ҭаниаԥҳа. 19.02.2022, Sputnik Аҧсны
2022-02-19T18:40+0300
2022-02-19T18:40+0300
2022-02-20T00:11+0300
аԥсны
жәлар рдоуҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/102941/73/1029417322_0:32:3389:1938_1920x0_80_0_0_2c7d3d450ef8fa27fc9de41fd357d292.jpg
Аты ԥсаатәк аҳасабала ахаҿсахьа рныԥшуеит еиуеиԥшым акультурақәа, иаагозар, ажәытә бырзен мифологиаҿы анцәахә ԥҳәыс Афина лсахьа ҭырхуан лызнапык аты ықәыртәаны иара аҟәыӷареи адырреи иахьырсимволыз аҟнытә. Аха уи инамадангьы аты алашьцареи аԥсреи ишырдыргоу рнубаалоит Мысра, Индиа, Китаи, Иапониа реиԥш иҟоу атәылақәа рмифологиа.Аԥсуаа ртрадициақәеи ркультуреи иазҿлымҳаз аҵарауаҩ Чурсин иҭҵаамҭақәа руак аҿы излаиҩуаз ала, уахынла аҩны азааигәара аты ҩарҩаруазар, аҩнаҭаҿы аӡә дыԥсуеит. Убасҟан ацәгьа аԥхьырҟәҟәаареи аты аԥхаҵареи рзы шәақьла ихысуан ма акәасҭха агәыдырҵон.Агызмал цәаҩа зхарԥоуАгызмал – аҽырҩашьара зылшо, аԥсыцқьа зхам, аԥхасҭа ауааԥсыра ирызҭарц зылшо иоуп. Афилологиатә ҭҵаарадыррақәа ркандитат Цира Габниаԥҳа "Аԥсуа ҵасқәеи ақьабзқәеи изызкуи ирымҩаԥгашьоуи рзы згәаҭарақәак" ҳәа хьӡыс измаз лыстатиақәа рцикл аҟны абас лыҩуан:"Агызмал иԥсы ахалоит ҳәа иазырыԥхьаӡоит аты. Агызмал лассы-лассы дытха аҩнқәа рааигәара дааины игәыҭшьаагоу ибжьы цәгьа иргоит "ауаа сыршәоит" ҳәа. Аты зықәтәоу аҵла ашьапы уҷышәыр, ашьыжьымҭан "амцажәла сыҭ" ҳәа дааиуеит рҳәоит уи "Аты" иақәтәоу. Мамзаргьы "Аты" зықәтәоу аҵла маӡала унеины арацәа ахьушьыр, уи иақәтәаз адырҩаҽны даауԥылоит илахь ҷышәны. "Аты гызмалуп" ҳәа ражәа иалаҵаны изырҳәо убри азы ауп".Хықәкыла аты иадҳәалоу жәлар разгәаҭарақәа иреиуоуп:Ати аҟәыӷареиАты еиҳараӡак агәаҟра угәараҭахь имҩахызго, ацәгьара иазҳәоу ԥсаатәны ишыҟоугьы, аҟәыӷара ҵаула змоу ԥсаатәк аҳасабала иаазырԥшуа аҳәамҭақәагьы уԥыхьашәоит. Ҳазхьаԥшып амифтә ҳәамҭа "Ажәеиԥшьааи ати".Зны Ажәеиԥшьаа иԥҳәыс ус иалҳәеит: – Уара, абри аҟара ашәарахи аԥсааи умоуп, шәарах баҩи ԥсаатә баҩи мацарала аҩны ҳзыҟауҵаратәы уҟоуп, иаҳзыҟауҵандаз ҳәа.Ажәеиԥшьаа иԥҳәыс илҳәаз аԥхьа дазыразымхеит, аха есымша дыхҭалкуа даналага, дақәшаҳаҭхеит.Абри аус алацәажәаразы дрыԥхьеит шәарах хкыс, ԥсаатә хкыс иааҟаз. Зегьы еизеит аты ада. Ашьҭахь, акранҵы иааит атгьы.– Аизара шыҟаз адырра ануаҳа иаразнак узымаазеи? – ҿааиҭит Ажәеиԥшьаа.– Аԥси абзеи рхыԥхьаӡара иреиҳау аилыргара саҿын, уи садхалт, уххь згааит, гәыбӷан сумҭан! – аҳәеит аты.– Нас аԥси абзеи еиҳахада? – иҳәан, деиҭаҵаахт Ажәеиԥшьаа.– Аԥси абзеи анеилсырга ашьҭахь, зыԥҳәыс лҳәатәы хазҵаз аԥсцәа данырхысыԥхьаӡала, аԥсцәа аӡәы ила еиҳахеит, - аҳәеит аты.Ажәеиԥшьаа данхәыц, игхаз еиликааит, убас иагьиҳәеит: – Аԥсаатәқәа рахьтә акы есымша абри аты ҿаҵахәыс иазԥҵәазааит, иафаз аԥсаатәгьы џьанаҭ гыларҭас иаиуааит ҳәа.Убри азоуп аты аҵарақәа ианырбалак иакәшаны изыркуа "Сара сыф! Сара сыф!" ҳәа. Иафаз џьанаҭ ицоит ҳәа игәыӷны.Аты абла анаиу, "аџьымшь" аҳәон Ауаҩы иага бзиара изуургьы, иага иуҭаргьы изымхакәа, иҵагьы данашьҭалалак, данаҳәалак, аԥсымҭәра анихьлак, ахархәара арҭоит абри ажәаԥҟа "Аты абла анаиу, аџьымшь аҳәон". Ари ажәаԥҟа иашьашәалоу аҳәамҭагьы ҳажәлар акыр ирылаҵәаны иҟоуп.Зны ашацәа анылбаа, аты рбеит. "Иуҭахузеи, узыҳәозеи?" ҳәа иазҵааит.– Изҳәо шәызбаӡом, шәарбанқәоу? – аҳәеит аты.– Уара аблақәа умаӡамзаап, ҳаубо иҟаҳҵоит, – рҳәеит ашацәа.– Сшәыҳәоит, аблақәа ансышәҭо, аџьымшьгьы шәхашәмыршҭын, - нараҭанакит аты.Убри ауп ажәаԥҟаны изырҳәо: "Аты абла анаиу, "аџьымшь, аџьымшь" аҳәеит" ҳәа.
https://sputnik-abkhazia.info/20190217/Anchakuncha-apsaatkua-ryntsakhui-atsys-byzshei-1026661513.html
https://sputnik-abkhazia.info/20191117/apsuaa-asharicara-iancoz-rhimiapgasha-1020872415.html
https://sputnik-abkhazia.info/20170819/asharicarat-bizsha-amadzakua-1020922582.html
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2022
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Ажәабжьқәа
ab_AB
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
жәлар рдоуҳа
Абла анаиу, "аџьымшь" аҳәон: аты иадҳәалоу жәлар разгәаҭарақәа
18:40 19.02.2022 (ирҿыцуп: 00:11 20.02.2022) Сусанна Ҭаниаԥҳа
Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ
Аԥсуаа аты ԥсаатәк аҳасабала ишахәаԥшуеи иадҳәалоу жәлар разгәаҭарақәеи шәыдылгалоит Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ Сусанна Ҭаниаԥҳа.
Аты ԥсаатәк аҳасабала ахаҿсахьа рныԥшуеит еиуеиԥшым акультурақәа, иаагозар, ажәытә бырзен мифологиаҿы анцәахә ԥҳәыс Афина лсахьа ҭырхуан лызнапык аты ықәыртәаны иара аҟәыӷареи адырреи иахьырсимволыз аҟнытә. Аха уи инамадангьы аты алашьцареи аԥсреи ишырдыргоу рнубаалоит Мысра, Индиа, Китаи, Иапониа реиԥш иҟоу атәылақәа рмифологиа.
Аԥсуаа ртрадициақәеи ркультуреи иазҿлымҳаз аҵарауаҩ Чурсин иҭҵаамҭақәа руак аҿы излаиҩуаз ала, уахынла аҩны азааигәара аты ҩарҩаруазар, аҩнаҭаҿы аӡә дыԥсуеит. Убасҟан ацәгьа аԥхьырҟәҟәаареи аты аԥхаҵареи рзы шәақьла ихысуан ма акәасҭха агәыдырҵон.
Агызмал – аҽырҩашьара зылшо, аԥсыцқьа зхам, аԥхасҭа ауааԥсыра ирызҭарц зылшо иоуп. Афилологиатә ҭҵаарадыррақәа ркандитат Цира Габниаԥҳа "Аԥсуа ҵасқәеи ақьабзқәеи изызкуи ирымҩаԥгашьоуи рзы згәаҭарақәак" ҳәа хьӡыс измаз лыстатиақәа рцикл аҟны абас лыҩуан:
"Агызмал иԥсы ахалоит ҳәа иазырыԥхьаӡоит аты. Агызмал лассы-лассы дытха аҩнқәа рааигәара дааины игәыҭшьаагоу ибжьы цәгьа иргоит "ауаа сыршәоит" ҳәа. Аты зықәтәоу аҵла ашьапы уҷышәыр, ашьыжьымҭан "амцажәла сыҭ" ҳәа дааиуеит рҳәоит уи "Аты" иақәтәоу. Мамзаргьы "Аты" зықәтәоу аҵла маӡала унеины арацәа ахьушьыр, уи иақәтәаз адырҩаҽны даауԥылоит илахь ҷышәны. "Аты гызмалуп" ҳәа ражәа иалаҵаны изырҳәо убри азы ауп".
Хықәкыла аты иадҳәалоу жәлар разгәаҭарақәа иреиуоуп:
Аты аҩны азааигәа абжьы аргазар, ааигәа инхо аӡә дыԥсуеит.
Аты анҿнаҭуа унеины изықәтәоу аҵла узҷышәыр, адырҩаҽны аџьыка ҳәа даауеит илахь ҷышәны, убри аты иақәтәоу.
Аты ахьықәтәоу аҵла ашаха узакәыршар аԥсра ҟалаӡом, иԥнаҟоит рҳәоит.
Аты ашҭаҿы иааины абжьы аргар ихәарҭам аԥсра ма амашәыр иақәшәоит зҿы инеиз ҳәа ирыԥхьаӡоит.
Аты еиҳараӡак агәаҟра угәараҭахь имҩахызго, ацәгьара иазҳәоу ԥсаатәны ишыҟоугьы, аҟәыӷара ҵаула змоу ԥсаатәк аҳасабала иаазырԥшуа аҳәамҭақәагьы уԥыхьашәоит.
Ҳазхьаԥшып амифтә ҳәамҭа "Ажәеиԥшьааи ати".
Зны Ажәеиԥшьаа иԥҳәыс ус иалҳәеит: – Уара, абри аҟара ашәарахи аԥсааи умоуп, шәарах баҩи ԥсаатә баҩи мацарала аҩны ҳзыҟауҵаратәы уҟоуп, иаҳзыҟауҵандаз ҳәа.
Ажәеиԥшьаа иԥҳәыс илҳәаз аԥхьа дазыразымхеит, аха есымша дыхҭалкуа даналага, дақәшаҳаҭхеит.
Абри аус алацәажәаразы дрыԥхьеит шәарах хкыс, ԥсаатә хкыс иааҟаз. Зегьы еизеит аты ада. Ашьҭахь, акранҵы иааит атгьы.
– Аизара шыҟаз адырра ануаҳа иаразнак узымаазеи? – ҿааиҭит Ажәеиԥшьаа.
– Аԥси абзеи рхыԥхьаӡара иреиҳау аилыргара саҿын, уи садхалт, уххь згааит, гәыбӷан сумҭан! – аҳәеит аты.
– Нас аԥси абзеи еиҳахада? – иҳәан, деиҭаҵаахт Ажәеиԥшьаа.
– Аԥси абзеи анеилсырга ашьҭахь, зыԥҳәыс лҳәатәы хазҵаз аԥсцәа данырхысыԥхьаӡала, аԥсцәа аӡәы ила еиҳахеит, - аҳәеит аты.
Ажәеиԥшьаа данхәыц, игхаз еиликааит, убас иагьиҳәеит:
– Аԥсаатәқәа рахьтә акы есымша абри аты ҿаҵахәыс иазԥҵәазааит, иафаз аԥсаатәгьы џьанаҭ гыларҭас иаиуааит ҳәа.
Убри азоуп аты аҵарақәа ианырбалак иакәшаны изыркуа "Сара сыф! Сара сыф!" ҳәа. Иафаз џьанаҭ ицоит ҳәа игәыӷны.
Аты абла анаиу, "аџьымшь" аҳәон
Ауаҩы иага бзиара изуургьы, иага иуҭаргьы изымхакәа, иҵагьы данашьҭалалак, данаҳәалак, аԥсымҭәра анихьлак, ахархәара арҭоит абри ажәаԥҟа "Аты абла анаиу, аџьымшь аҳәон". Ари ажәаԥҟа иашьашәалоу аҳәамҭагьы ҳажәлар акыр ирылаҵәаны иҟоуп.
Зны ашацәа анылбаа, аты рбеит. "Иуҭахузеи, узыҳәозеи?" ҳәа иазҵааит.
– Изҳәо шәызбаӡом, шәарбанқәоу? – аҳәеит аты.
– Уара аблақәа умаӡамзаап, ҳаубо иҟаҳҵоит, – рҳәеит ашацәа.
– Сшәыҳәоит, аблақәа ансышәҭо, аџьымшьгьы шәхашәмыршҭын, - нараҭанакит аты.
Убри ауп ажәаԥҟаны изырҳәо: "Аты абла анаиу, "аџьымшь, аџьымшь" аҳәеит" ҳәа.
