https://sputnik-abkhazia.info/20230108/aourykh-ashaa-arkheologtsa-2022-shysazy-asny-irshaaz-1043513097.html
Аҭоурых ашьҭақәа: археологцәа 2022 шықәсазы Аԥсны ирԥшааз
Аҭоурых ашьҭақәа: археологцәа 2022 шықәсазы Аԥсны ирԥшааз
Sputnik Аҧсны
2022 шықәса рзы урыстәылатәии аԥснытәии археологцәа Аԥсны иахьаҵанакуа акырџьара археологиатә ԥшаарақәа мҩаԥыргон. 08.01.2023, Sputnik Аҧсны
2023-01-08T09:20+0300
2023-01-08T09:20+0300
2023-01-08T09:20+0300
аԥсны
ажәабжьқәа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e6/07/11/1040316575_0:161:3067:1886_1920x0_80_0_0_a154286b993d7b70607b1cdc23b42019.jpg
Иҳаҩсыз ашықәс археологцәа рзы ибарақьаҭхеит. Аԥсны еиуеиԥшым ахәҭақәа рҟны ирԥшаази урҭ ҵакыс ирымоуи ртәы шәаԥхьа Sputnik аҿы.Мықәтәи ахраҿаОчамыра араион Мықә ақыҭа анхацәа адгьыл ианықәаарыхуаз ирԥыхьашәеит аџьазтә храҿа. Артефакт Аԥснытәи аҳәынҭқарратә университет аҭоурыхтә факультет адекан ирҭеит."Аԥшаамҭа аҵакы дууп избанзар, аиԥш зеиԥшу уажәраанӡа иԥшаамызт, аџьаз иалхуп, акәша-мыкәша даара иқәҵаны, ирԥшӡаны иҟаҵоуп", - ҳәа арадио Sputnik аҿы иҳәеит афакультет адекан Алик Габелиа.Аҵарауаа ари аԥшаамҭа уникалтәуп ҳәа ахырҳәааит, аха уи рыцхәс изҵанакуа ҳәа инҭкааны ирзымҳәеит. Дара ргәанала, уи аҭыԥантәи аҟазацәа иҟарҵеит, избанзап иара зларԥшӡоу аҭырҷҷақәа аԥсуа графикатә традициа иаҵанакуеит.Аҭоурыхтә ҭҵаарадыррақәа ркандидат иажәақәа рыла, аиԥш зеиԥшу Урыстәыла аукцион аҿы ирҭииуан, уи амонголцәа раамҭа - 13-15 ашәышықәсқәа ирыҵанакуеит, аха Мықә иԥшааз ахраҿы жәытәӡатәиуп ҳәа агәаанагара ыҟоуп."Ахраҿа аныҳаӡәӡәа ашьҭахь ашьапаҿы анбан "А" ацәаара ҳбеит. Амаҭәар џьарантә иаанагазар ҟалоит, аха ара инхозгьы уи рзыҟаҵомызт узҳәом", - ҳәа азгәеиҭеит Габелиа. Ахраҿа анҭырҵаалак, аҵарауаа ргәы иҭоуп Аԥснытәи аҳәынҭқарратә университет аҿы иҟоу амузеи мамзаргьы Аԥснытәи аҳәынҭқарратә музеи иарҭарц.Иара ахьырԥшааз аҭыԥ аҿы аҵарауаа археологиатә жрақәа мҩаԥыргарц ргәы иҭоуп.Атсалых ҭоубыҭ2022 шықәса нанҳәамзазы ажәытә қалақь Гиуенос (уажәтәи Очамчыра иахьаҵанакуа - аред.) аҵакыраҿы аԥснытәии урыстәылатәии археологцәа ирԥшааз атсалых ҭоубыҭ атәылақәа жәпакы рҵарауаа иџьаршьаз хҭысхеит. Иуникалтәу аԥшаах рԥыхьашәеит ҳара ҳера V - VI ашә. ирыҵанакуа заақьырсиантәи абазилика аҭыԥ аҿы.Уаанӡа Аԥсны ирԥшаахьаз аџьазтәи амармалташьтә ҭоубыҭқәа ракәын. Аметалл иалху аҭоубыҭ усҟантәи аамҭа иатәу Византиа зегь аиԥш ақьырсиан дунеи зегьы азгьы зыда ыҟам ԥшаахуп. Уажәраанӡа Кавказ, Амшынеиқәаҿықә, ма уаанӡатәи СССР аҵакыраҿы ари аҩыза рымбацызт. Асеиԥш иҟоу аҭоубыҭқәа рбахьан Ҭырқәтәыла, Франциа, Англиа.Аҭоубыҭ аҩнуҵҟа ахаҵа иԥсыбаҩ ҭан, данԥсуаз 50 шықәса раҟара ихыҵуан. Аҵарауаа ргәаанагарала, Атсалых ҭоубыҭқәа ирҭаҵаны иржуаз ауахәама амаҵуцәа ма ауаа дырқәа, аиҳабыра ракәын. Аԥсыбаҩ ада акгьы ҭамызт.Ԥхынгәымза 30 рзы атсалых ҭоубыҭ Аԥснытәи аҳәынҭқарратә музеи иарҭеит.Ақәҿиарақәа ҩбаИҳаҩсыз аԥхынразы аҵарауааи, ААУ аҭоурыхтә факультет астудентцәеи, аволонтиорцәеи Аҟәатәи абааҿы археологиатә жрақәа мҩаԥыргон. Анаҩс дара ирыцлеит Атәылахьчара аминистрра аруаагьы.Арҭ археологиатә жрақәа раан ԥшаатәы хадас ирыман Аԥсны аҳ Қьалышьбеи Чачба инышәынҭра.Чачба инышәынҭра макьана ирԥыхьамшәаӡацт, аха уеизгьы алҵшәа бзиақәа рымоуп. Ирԥшааит XIX ашәышықәса иаҵанакуа абзарбзанқәа ҩба. Арҭ рҩызцәа аԥшаахқәа уаанӡа Аԥсны ирымбацызт. Урҭ иреиуоу гылоуп Махачкалеи Санкт-Петербурги рмузеиқәа рҿы.Ирԥшааз абзарбзан амодель "Х-ԥуҭк иҟоу аԥышәаратә бомбатә аԥшаҳәатә бзарбзан" ахьӡуп. Иара хысыр, 2,5 километра рҟынӡа инаӡар алшон. Арҭ рҩызцәа абзарбзанқәа Урыстәылатәи аимпериа ар ирыман.Ажрақәа напхгара рызҭоз Алик Габелиа адырра ҟаиҵеит артефактқәа анҭҵаахалак ашьҭахь урҭ абаа аҵакыраҿы иргыланы иаарту ажәҩан аҵаҟа амузеи аадыртыр шырҭаху.Аҟәатәи абааҿы имҩаԥыргоз аҭҵаарақәа раан еиуеиԥшым амаҭәахәқәа рыԥшааит - акыцлыхқәа, аџьаз, ахаҳә ирылху аԥшаахқәа, аҭырқәа ҭаҭынжәыгақәа, 100 цырак ахылҳәақәа.Анцәахәы иҳаҭәараҷОчамчыратәи араион ҵыԥх аԥшаахқәа рыла ибеиан. Нанҳәамзазы Гиуенос имҩаԥыргоз ажрақәа раан аԥснытәии урыстәылатәии аҵарауаа ирԥыхьашәеит ҳара ҳера V-IV ашәышықәсақәа раамҭа иаҵанакуа иуникалтәу аџьаз иалху аҳаҭәараҷ.Аԥснытәи аҳәынҭқарратә музеи адиректор, Аԥсуаҭҵааратә институт археологиа аҟәша аҭҵаарадырратә усзуҩы аиҳабы Аркади Џьопуа Sputnik ишазеиҭеиҳәаз ала, артефакт ԥшаан акульттә ргыламҭа аҩнуҵҟа."Иԥшаау аџьаз иалху аҳаҭәараҷ Бырзентәылантәи иаагазар алшоит, Гиуенос аҟны иԥшаау амаҭәарқәа Атиккантәи иааган. Аиԥш зеиԥшу аԥшаахқәа ԥшаан абырзентәи ақалақьқәа рҟны, уи азы уахьынтә иааган ҳәа агәаанагара сымоуп. Аԥсны азы аԥшаах уникалтәуп. Ари аҭыԥ аҟны ас еиԥш аҳаҭәараҷқәа ҳамбацызт", - иҳәеит аҵарауаҩ.Аԥшаах аҭагылазаашьа шыбааԥсымгьы, ареставрациа аҭахуп иҳәеит Џьопуа. Аԥшаах ишьақәыргыланы ианҭырҵаалак ашьҭахь Аԥснытәи аҳәынҭқарратә музеи аекспонатқәа иреиуахоит.Ажәытә еибашьҩы2022 шықәса нанҳәамзазы Очамчыра араион Маркәылатәи ажәытә қалақь аҟны ирбеит згәышԥы ахыц алаз ажәытә еибашьҩы иԥсыбаҩ.Урыстәыла аҭҵаарадыррақәа Ракадемиа аклассикатә археологиа аҟәша аусзуҩ, аҭоурыхдыррақәа ркандидат Галина Требелева иҟалҵаз адыррала, ажрақәа мҩаԥыргон ақьырсиан баашқәа ируаку (IV-V в.в. н.э.) ахьгылаз аҭыԥ аҿы.Лара лажәақәа рыла, аибашьра адәаҿы иҭахаз аибашьҩы иԥсыбаҩ иалоу ахҿеи, уи ивараҿ иԥшаази Х ашәышықәса иаҵанакуеит.Ажрақәа ахьымҩаԥыргоз аҭыԥ аҿы ирбеит даҽа ҩ-ԥсыжырҭак. Аҵарауаа ишьақәдыргылеит урҭ римтәи аамҭа - ҳара ҳера I ашәышықәса ишаҵанакуа.Археологцәа ирыԥшааит амқьаҭқәа, аҟамақәа, абџьар, агәлаҵақәа, ахәыдхаҵақәа, ахаԥыц аԥшра змоу аҭаӡ, иара убасгьы римтәи аԥсыжырҭақәа. Арҭ зегьы аҭҵаара ашьҭахь Аԥснытәи аҳәынҭқарратә музеи иаҭахоит.
https://sputnik-abkhazia.info/20220613/gabelia-my-ishaaz-akhraazy-uazhraana-aish-zeishu-asny-ishaamyzt--1039539567.html
https://sputnik-abkhazia.info/20220801/asat-oubyk-aourykh-ochamchyrati-ashaakh-iazku-afakta-byzhba--1040634060.html
https://sputnik-abkhazia.info/20220906/1041352663.html
https://sputnik-abkhazia.info/20220802/gabelia-aati-abaagarany-abaa-yaany-iauryr-artefakt-uyloit--1040666591.html
https://sputnik-abkhazia.info/20220806/antikat-aama-iaanakua-aaz-ialkhu-aaara-ochamchyra-imaysua-azhraa-rny-ishaan-1040762989.html
https://sputnik-abkhazia.info/20220823/azhyt-eibashy-isyba-shaan-asny-imaysua-azhraa-raan-1041086552.html
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2023
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Ажәабжьқәа
ab_AB
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
ажәабжьқәа
Аҭоурых ашьҭақәа: археологцәа 2022 шықәсазы Аԥсны ирԥшааз
2022 шықәса рзы урыстәылатәии аԥснытәии археологцәа Аԥсны иахьаҵанакуа акырџьара археологиатә ԥшаарақәа мҩаԥыргон.
Иҳаҩсыз ашықәс археологцәа рзы ибарақьаҭхеит. Аԥсны еиуеиԥшым ахәҭақәа рҟны ирԥшаази урҭ ҵакыс ирымоуи ртәы шәаԥхьа Sputnik аҿы.
Очамыра араион Мықә ақыҭа анхацәа адгьыл ианықәаарыхуаз ирԥыхьашәеит аџьазтә храҿа. Артефакт Аԥснытәи аҳәынҭқарратә университет аҭоурыхтә факультет адекан ирҭеит.
"Аԥшаамҭа аҵакы дууп избанзар, аиԥш зеиԥшу уажәраанӡа иԥшаамызт, аџьаз иалхуп, акәша-мыкәша даара иқәҵаны, ирԥшӡаны иҟаҵоуп", - ҳәа арадио Sputnik аҿы иҳәеит афакультет адекан Алик Габелиа.
Аҵарауаа ари аԥшаамҭа уникалтәуп ҳәа ахырҳәааит, аха уи рыцхәс изҵанакуа ҳәа инҭкааны ирзымҳәеит. Дара ргәанала, уи аҭыԥантәи аҟазацәа иҟарҵеит, избанзап иара зларԥшӡоу аҭырҷҷақәа аԥсуа графикатә традициа иаҵанакуеит.
Аҭоурыхтә ҭҵаарадыррақәа ркандидат иажәақәа рыла, аиԥш зеиԥшу Урыстәыла аукцион аҿы ирҭииуан, уи амонголцәа раамҭа - 13-15 ашәышықәсқәа ирыҵанакуеит, аха Мықә иԥшааз ахраҿы жәытәӡатәиуп ҳәа агәаанагара ыҟоуп.
"Ахраҿа аныҳаӡәӡәа ашьҭахь ашьапаҿы анбан "А" ацәаара ҳбеит. Амаҭәар џьарантә иаанагазар ҟалоит, аха ара инхозгьы уи рзыҟаҵомызт узҳәом", - ҳәа азгәеиҭеит Габелиа. Ахраҿа анҭырҵаалак, аҵарауаа ргәы иҭоуп Аԥснытәи аҳәынҭқарратә университет аҿы иҟоу амузеи мамзаргьы Аԥснытәи аҳәынҭқарратә музеи иарҭарц.
Иара ахьырԥшааз аҭыԥ аҿы аҵарауаа археологиатә жрақәа мҩаԥыргарц ргәы иҭоуп.
2022 шықәса нанҳәамзазы ажәытә қалақь Гиуенос (уажәтәи Очамчыра иахьаҵанакуа - аред.) аҵакыраҿы аԥснытәии урыстәылатәии археологцәа ирԥшааз атсалых ҭоубыҭ атәылақәа жәпакы рҵарауаа иџьаршьаз хҭысхеит.
Иуникалтәу аԥшаах рԥыхьашәеит ҳара ҳера V - VI ашә. ирыҵанакуа заақьырсиантәи абазилика аҭыԥ аҿы.
Уаанӡа Аԥсны ирԥшаахьаз аџьазтәи амармалташьтә ҭоубыҭқәа ракәын. Аметалл иалху аҭоубыҭ усҟантәи аамҭа иатәу Византиа зегь аиԥш ақьырсиан дунеи зегьы азгьы зыда ыҟам ԥшаахуп. Уажәраанӡа Кавказ, Амшынеиқәаҿықә, ма уаанӡатәи СССР аҵакыраҿы ари аҩыза рымбацызт. Асеиԥш иҟоу аҭоубыҭқәа рбахьан Ҭырқәтәыла, Франциа, Англиа.
Аҭоубыҭ аҩнуҵҟа ахаҵа иԥсыбаҩ ҭан, данԥсуаз 50 шықәса раҟара ихыҵуан. Аҵарауаа ргәаанагарала, Атсалых ҭоубыҭқәа ирҭаҵаны иржуаз ауахәама амаҵуцәа ма ауаа дырқәа, аиҳабыра ракәын. Аԥсыбаҩ ада акгьы ҭамызт.
Ԥхынгәымза 30 рзы атсалых ҭоубыҭ Аԥснытәи аҳәынҭқарратә музеи иарҭеит.
Иҳаҩсыз аԥхынразы аҵарауааи, ААУ аҭоурыхтә факультет астудентцәеи, аволонтиорцәеи Аҟәатәи абааҿы археологиатә жрақәа мҩаԥыргон. Анаҩс дара ирыцлеит Атәылахьчара аминистрра аруаагьы.
Арҭ археологиатә жрақәа раан ԥшаатәы хадас ирыман Аԥсны аҳ Қьалышьбеи Чачба инышәынҭра.
Чачба инышәынҭра макьана ирԥыхьамшәаӡацт, аха уеизгьы алҵшәа бзиақәа рымоуп. Ирԥшааит XIX ашәышықәса иаҵанакуа абзарбзанқәа ҩба. Арҭ рҩызцәа аԥшаахқәа уаанӡа Аԥсны ирымбацызт. Урҭ иреиуоу гылоуп Махачкалеи Санкт-Петербурги рмузеиқәа рҿы.
Ирԥшааз абзарбзан амодель "Х-ԥуҭк иҟоу аԥышәаратә бомбатә аԥшаҳәатә бзарбзан" ахьӡуп. Иара хысыр, 2,5 километра рҟынӡа инаӡар алшон. Арҭ рҩызцәа абзарбзанқәа Урыстәылатәи аимпериа ар ирыман.
Ажрақәа напхгара рызҭоз Алик Габелиа адырра ҟаиҵеит артефактқәа анҭҵаахалак ашьҭахь урҭ абаа аҵакыраҿы иргыланы иаарту ажәҩан аҵаҟа амузеи аадыртыр шырҭаху.
Аҟәатәи абааҿы имҩаԥыргоз аҭҵаарақәа раан еиуеиԥшым амаҭәахәқәа рыԥшааит - акыцлыхқәа, аџьаз, ахаҳә ирылху аԥшаахқәа, аҭырқәа ҭаҭынжәыгақәа, 100 цырак ахылҳәақәа.
Очамчыратәи араион ҵыԥх аԥшаахқәа рыла ибеиан. Нанҳәамзазы Гиуенос имҩаԥыргоз ажрақәа раан аԥснытәии урыстәылатәии аҵарауаа ирԥыхьашәеит ҳара ҳера V-IV ашәышықәсақәа раамҭа иаҵанакуа иуникалтәу аџьаз иалху аҳаҭәараҷ.
Аԥснытәи аҳәынҭқарратә музеи адиректор, Аԥсуаҭҵааратә институт археологиа аҟәша аҭҵаарадырратә усзуҩы аиҳабы Аркади Џьопуа Sputnik ишазеиҭеиҳәаз ала, артефакт ԥшаан акульттә ргыламҭа аҩнуҵҟа.
"Иԥшаау аџьаз иалху аҳаҭәараҷ Бырзентәылантәи иаагазар алшоит, Гиуенос аҟны иԥшаау амаҭәарқәа Атиккантәи иааган. Аиԥш зеиԥшу аԥшаахқәа ԥшаан абырзентәи ақалақьқәа рҟны, уи азы уахьынтә иааган ҳәа агәаанагара сымоуп. Аԥсны азы аԥшаах уникалтәуп. Ари аҭыԥ аҟны ас еиԥш аҳаҭәараҷқәа ҳамбацызт", - иҳәеит аҵарауаҩ.
Аԥшаах аҭагылазаашьа шыбааԥсымгьы, ареставрациа аҭахуп иҳәеит Џьопуа. Аԥшаах ишьақәыргыланы ианҭырҵаалак ашьҭахь Аԥснытәи аҳәынҭқарратә музеи аекспонатқәа иреиуахоит.
2022 шықәса нанҳәамзазы Очамчыра араион Маркәылатәи ажәытә қалақь аҟны ирбеит згәышԥы ахыц алаз ажәытә еибашьҩы иԥсыбаҩ.
Урыстәыла аҭҵаарадыррақәа Ракадемиа аклассикатә археологиа аҟәша аусзуҩ, аҭоурыхдыррақәа ркандидат Галина Требелева иҟалҵаз адыррала, ажрақәа мҩаԥыргон ақьырсиан баашқәа ируаку (IV-V в.в. н.э.) ахьгылаз аҭыԥ аҿы.
Лара лажәақәа рыла, аибашьра адәаҿы иҭахаз аибашьҩы иԥсыбаҩ иалоу ахҿеи, уи ивараҿ иԥшаази Х ашәышықәса иаҵанакуеит.
Ажрақәа ахьымҩаԥыргоз аҭыԥ аҿы ирбеит даҽа ҩ-ԥсыжырҭак. Аҵарауаа ишьақәдыргылеит урҭ римтәи аамҭа - ҳара ҳера I ашәышықәса ишаҵанакуа.
Археологцәа ирыԥшааит амқьаҭқәа, аҟамақәа, абџьар, агәлаҵақәа, ахәыдхаҵақәа, ахаԥыц аԥшра змоу аҭаӡ, иара убасгьы римтәи аԥсыжырҭақәа. Арҭ зегьы аҭҵаара ашьҭахь Аԥснытәи аҳәынҭқарратә музеи иаҭахоит.
