https://sputnik-abkhazia.info/20230702/amshkashara-asuaa-rzhyt-asharytsarat-traditsia-eiuou-1046595577.html
"Амшәкәашара": аԥсуаа ржәытә ашәарыцаратә традициа еиуоу
"Амшәкәашара": аԥсуаа ржәытә ашәарыцаратә традициа еиуоу
Sputnik Аҧсны
Ашәарыцаҩ ашьха 02.07.2023, Sputnik Аҧсны
2023-07-02T15:30+0300
2023-07-02T15:30+0300
2023-07-02T16:11+0300
аԥсны
жәлар рдоуҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/101952/40/1019524085_0:317:6016:3701_1920x0_80_0_0_f06adbbf1cb993cf095af30a5ba955f2.jpg
Ашәарыцаҩ ашьхаАԥхынтәи аамҭазы шамахамзар ашәарыцацәа гәыԥ-гәыԥла ишәарыцом, аӡәаӡәалоуп. Насгьы лаҵарамзазы иалаго шьхацан аамҭазы ашьхарахь ашьамаҟа, аԥсаса рыманы ихалоит. Ҳәараҭахума ашьха ихало ашьха аԥҟарақәа идыруеит, иахьагьы ашәарыцаҩцәа урҭ аԥҟарақәа ирықәныҟәоит. Аԥҟарақәа зегь рҟынтәи ихадароу – "абна умыргәаароуп". Уи иаанаго аԥхьа иргыланы ухаҭагьы аԥсабаратә цқьара улазароуп, иҵасым ҟаумҵароуп, уахьыҟоу аҭыԥ аҳаҭыр балатәуп."Ашәарыцаҩ абна афҩы ихызароуп" ҳәа иҟоу аԥсуаа разгәаҭара ибзиаҵәҟьаны иаанарԥшуеит ашәарыцаҩи аԥсабареи заҟа еилаҵәаны иҟоу. Аиҳаракгьы уи убоит ашәарыцара ажәытәӡатәи аформақәа рҿы - ауаҩы дзеишәарыцоз аԥстәы иҽеиԥштәны даназааигәахоз, аԥсы шҭаз ашәарах аныркуаз. Убас иркуаз ашәарахқәа иреиуоуп амшә, ашәарыцаҩ уи ацәа ихарԥаны, аныҟәашьа ҟаҵо дазааигәахон. Ус аҟаҵара зылшо ииашаҵәҟьан аԥсабара амаӡақәа здыруа, иара иахәҭакыз иоуп."Амшәкәашара"Аӡәырҩы бзиа еицырбо Баграт Шьынқәаба ипоема "Иаирума" абри ажәытәӡатәи амшә аишәарыцара аформа аҟынтәи иаауеит. Баграт Шьынқәба имаҷымкәа абыргцәа, аиҳабацәа дрыҿцәажәаны жәлар рҳәамҭақәа аниҵон, убарҭ иреиуоуп ажәлар рашәа амотивқәа рыла иаԥиҵаз ари арҿиамҭа. Уи алитературатә вариант ара ҳалацәажәом, иаазгар сҭахуп аԥсуа фольклор аҿы еиқәханы иҟоу ари ашәа афрагмент:Ерума шугьарума,Иарма-ныҟәа ҟәарҽарума,Ааи-мана ҟәарҽарума,Чаарымкыра ҟәарҽарума,Шьапатәума, ҟәарҽарума,Уԥа-сыԥа! Ԥаҟь-саҟь!Азҿлымҳара амоуп аетнограф Елена Малиаԥҳа иҟалҵаз анҵамҭа зыӡбахә ҳамоу "Амшәкәашара" иазкны:Аинформант ишиҳәо ала, ари акәашара ааскьанӡагьы ачарақәа рҿы инарыгӡон, ауаа рырлахҿыхразы. Акәашаратә ансамбльқәа рҿы ари иахәҭаӡамкәа ирхадыршҭыз кәашароуп, аиҳарак ахәыҷтәы ансамбльқәа рзы зеиӷьыҟам қәыргыларахон.
https://sputnik-abkhazia.info/20210620/Umytsan-ukhyumtyn-umkhysyn-iumzhyn-ashkhara-akhymagasha-aaraa-1032661504.html
https://sputnik-abkhazia.info/20230528/ashats-ilamgylo-auay-arkhaikat-azsha-zmou-asyua-kasharaak-ryshaa-iazkny--1046039418.html
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2023
Есма Ҭодуаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/102963/74/1029637432_634:0:1967:1333_100x100_80_0_0_6428449d26d913d4418a6902209f10ec.jpg
Есма Ҭодуаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/102963/74/1029637432_634:0:1967:1333_100x100_80_0_0_6428449d26d913d4418a6902209f10ec.jpg
Ажәабжьқәа
ab_AB
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Есма Ҭодуаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/102963/74/1029637432_634:0:1967:1333_100x100_80_0_0_6428449d26d913d4418a6902209f10ec.jpg
жәлар рдоуҳа
Аԥхынтәи аамҭазы шамахамзар ашәарыцацәа гәыԥ-гәыԥла ишәарыцом, аӡәаӡәалоуп. Насгьы лаҵарамзазы иалаго шьхацан аамҭазы ашьхарахь ашьамаҟа, аԥсаса рыманы ихалоит. Ҳәараҭахума ашьха ихало ашьха аԥҟарақәа идыруеит, иахьагьы ашәарыцаҩцәа урҭ аԥҟарақәа ирықәныҟәоит. Аԥҟарақәа зегь рҟынтәи ихадароу – "абна умыргәаароуп". Уи иаанаго аԥхьа иргыланы ухаҭагьы аԥсабаратә цқьара улазароуп, иҵасым ҟаумҵароуп, уахьыҟоу аҭыԥ аҳаҭыр балатәуп.
"Ашәарыцаҩ абна афҩы ихызароуп" ҳәа иҟоу аԥсуаа разгәаҭара ибзиаҵәҟьаны иаанарԥшуеит ашәарыцаҩи аԥсабареи заҟа еилаҵәаны иҟоу. Аиҳаракгьы уи убоит ашәарыцара ажәытәӡатәи аформақәа рҿы - ауаҩы дзеишәарыцоз аԥстәы иҽеиԥштәны даназааигәахоз, аԥсы шҭаз ашәарах аныркуаз. Убас иркуаз ашәарахқәа иреиуоуп амшә, ашәарыцаҩ уи ацәа ихарԥаны, аныҟәашьа ҟаҵо дазааигәахон. Ус аҟаҵара зылшо ииашаҵәҟьан аԥсабара амаӡақәа здыруа, иара иахәҭакыз иоуп.
Аӡәырҩы бзиа еицырбо Баграт Шьынқәаба ипоема "Иаирума" абри ажәытәӡатәи амшә аишәарыцара аформа аҟынтәи иаауеит. Баграт Шьынқәба имаҷымкәа абыргцәа, аиҳабацәа дрыҿцәажәаны жәлар рҳәамҭақәа аниҵон, убарҭ иреиуоуп ажәлар рашәа амотивқәа рыла иаԥиҵаз ари арҿиамҭа. Уи алитературатә вариант ара ҳалацәажәом, иаазгар сҭахуп аԥсуа фольклор аҿы еиқәханы иҟоу ари ашәа афрагмент:
Азҿлымҳара амоуп аетнограф Елена Малиаԥҳа иҟалҵаз анҵамҭа зыӡбахә ҳамоу "Амшәкәашара" иазкны:
"Ашьха шәарыцара ҳанцоз амшә кәашара ҟаҳҵалон. Ҩыџьа, хҩы инареиҳангьы ҳалахәын. Амшә кәашара ара ҳқыҭаҿгьы иҟаҳҵалон, иҳахәаԥшуаз ауаа акыркырҳәа иарччон. Ҳаԥсы анаҳшьоз иҟаҳҵон гәмырҿыӷьгас. Ари ҳқыҭаҿы сашьцәа Арзамеҭи, Хынтрыгәи, сареи ҳаиԥш аӡәгьы издырамызт. Аӡахәа ҳахәда инахаҵаны, ҳамшәқәоушәа ҳҭәырҿаҿо, амшәқәа реиԥш ҳгылон, ҳнапқәа адгьыл инықәырсуа ҳкәашон. Арзамеҭ ашәа алеиҵон…амшәцәақәа ҳхарԥаны ҳаныкәашозгьы ыҟан, амшәцәа анапқәа ҳахәда иаахаршәны, ҳаԥхьа ииаганы иааҿаҳҳәон" - ҳәа аҵарауаҩ илзеиҭеиҳәеит 1971 шықәсазы Шәлиман Хагәышь.
Аинформант ишиҳәо ала, ари акәашара ааскьанӡагьы ачарақәа рҿы инарыгӡон, ауаа рырлахҿыхразы. Акәашаратә ансамбльқәа рҿы ари иахәҭаӡамкәа ирхадыршҭыз кәашароуп, аиҳарак ахәыҷтәы ансамбльқәа рзы зеиӷьыҟам қәыргыларахон.
