Признание Сирией Абхазии - Sputnik Аҧсны, 1920, 28.10.2021
Аԥсны
Ажәабжьқәа Sputnik Аԥсны аҟны

"Нырцә – ҷах-ҷах, аарцә – ҷах-ҷах": амаркатыли уи амагиатә мчи

© Sputnik / Sputnikножницы
ножницы - Sputnik Аҧсны, 1920, 08.02.2025
Анапаҵаҩра
Ауааи арахәи рыхьчараҿы амаркатыл ахархәара зеиԥшраз иазкны аматериал еидылкылеит Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ Сусанна Ҭаниаԥҳа.
"Нырцә – ҷах-ҷах, аарцә – ҷах-ҷах" - абас ицәажәоит амаркатыл азырбо аԥсуа жәлар рцуфара, уи агьџьашьатәым. Ааԥсара зқәым, ицҳафыруа маҭәаруп: ахцәы агырхара, анапхыцқәа рырԥшӡара, аба аԥҟара уҳәа аусхкқәа жәпакы рырманшәалараҟны акыр ихәарҭоуп. Амаркатыл (даҽакала "амыркатыл" ма "аԥҟага") ҩнаҭацыԥхьаӡа измам дыҟам уҳәар, имцхом.
Амаркатыли уи амагиатә мчи
Абзазараусқәа рынагӡара аамшьҭахь, амаркатыл амагиатә мчы змоу маҭәарны иԥхьаӡоуп, ахархәара ҳԥылоит аритуалқәа рымҩаԥгараан. Иаҳҳәап, арахә аҩныҟа ихнымҳәкәа абна илахазар, урҭ ԥырхага рмоуразы "Ақәыџьма ахаԥыц аҿаҳәара" аритуал мҩаԥыргон. Шашәала амаркатыл аҿы ҿаҳәо абас иақәцәажәон: "Абри амаркатыл аҿы шҿасҳәо еиԥш уҿы ҿасҳәоит сырахә абна илахаз рааигәа иҟоу ақәыџьма уҿы. Абри амаркатыл уажәы акгьы азԥҟаӡом, акгьы азхҵәаӡом. Абас уаргьы уцламҳәа еихаҿаҳәоуп, сырахә ԥырхага узаҭаӡом. Абри амаркатыл ацқәа ԥсырҭлаанӡа, уаргьы уҿы ҿаҳәоуп, уц ҿаҳәоуп! Зҿы ҿарҳәаз амаркатыл уаҩы ибла иҵамшәаратәы акы иаҵаҵаны ирҵәахуан. Арахә еибганы ихынҳәыр, ма адырҩаҽны аԥсы шҭоу иԥшааны ирзаагар, усҟан амаркатыл аҿы ԥдыртуан. Аԥыртра иалагон абарҭ ажәақәа ҳәо: "Шьҭа ухы уақәиҭуп, акрыфара азин умоуп!" (Ахыҵхырҭа: Ц.С. Габниа "Амифи аритуали").
Открытие фестиваля  кузнецов  Аихамца - Sputnik Аҧсны, 1920, 01.02.2025
Аԥсны
"Аџыр ԥыршәоит амцаҿы, аҩызара – ацәгьараҿы": аҩыза дазырбо ажәаԥҟақәа
Иара убасгьы, иузгәакьоу ауаҩы хара даныҟоу, амаркатыл ҿаҳәаны ихушьыр, амашәыр дахыԥоит, дахьчоит - рҳәоит. (Ахыҵхырҭа: Аԥсуара. IIаизга).
Амаркатыли асаби ииреи
Амаркатыл ҳԥылоит асаби иира иадҳәалоу аҵасқәа рҿгьы. Аҵарауаҩ Стелла Арышԥҳа лышәҟәы "Аԥсуа жәлар рмедицина" аҟны иазгәалҭоит: "Аԥҳәыс лыхшароура цәгьахазар, лармарахьала амаркатыли адырди шьҭарҵон, ларӷьарахьала – аиха, аҳәызба, аӡаӡ шьҭарҵон. Анаҩс, ацхыраара лызҭоз аԥҳәысеилыргаҩы илҳәон: "Уҷкәынзар, арыӷьарахь уца, быӡӷабзар – арымарахь" ҳәа.
Нарҭдырреи адәынтәи афольклорҭҵаареи рцентр аҭҵаарадырратә усзуҩ Есма Ҭодуаԥҳа лыстатиа "Ахшараиура мариахарц азы аԥсуаа имҩаԥыргоз ақьабзқәа" рҿы абас лыҩуеит:"Ахшара данилак, уи иҷапан маркатылла ихҵәаны, нас арахәыц ала иҿарҳәон. Ахәыҷы иҷапан ӷьаанӡа уи амаркатыл иалакьысӡомызт, иԥхьаркуан. Аҷапан анкашәалак ауац илаҵаны аҩны аҭӡамц иаларшьыхуан".
Новорожденный ребенок  - Sputnik Аҧсны, 1920, 10.01.2022
Аԥсны
Ауаҩы иира – ахшараиура мариахарц азы аԥсуаа имҩаԥыргоз ақьабзқәа
Азгәаҭарақәа рахьтә
Амаркатыл аҭаацәа акрахьырфо аишәа иқәуҵар, аҭыӡшәа роуеит рҳәоит.
Амаркатыл аҷкәын икуа уеиԥхыӡыр – иузааигәоу насыԥк роуеит.
Ажәабжьқәа зегьы
0