https://sputnik-abkhazia.info/20250810/mala-eizugaz-gyblaala-iuman-amai-ui-iazku-dyrraaki-1056812807.html
"Мҳаҵәла еизугаз гәыблаала иумҟьан": амҳаҵәи уи иазку дыррақәаки
"Мҳаҵәла еизугаз гәыблаала иумҟьан": амҳаҵәи уи иазку дыррақәаки
Sputnik Аҧсны
Акҿаҩраҿы ихәарҭоу, ахәи аҿи иреимадагоу – амҳаҵә иазкны адыррақәа ҳадылгалоит Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ Сусанна Ҭаниаԥҳа. 10.08.2025, Sputnik Аҧсны
2025-08-10T19:55+0300
2025-08-10T19:55+0300
2025-08-10T20:16+0300
аԥсны
жәлар рдоуҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e9/08/0a/1056816133_0:137:1124:769_1920x0_80_0_0_83bbd784b909026cf7b69fa136c28984.jpg
Ауаҩы дахьынхо-дахьынҵуа аҭыԥ иагәеисырҭоуп акҿаҩра. Уоуп аԥшәмаԥҳәыс дыҩнагьыжьуа аҭаацәа рхәы ахьлырхио, акҿаҩраҿоуп "быжь-насыԥк зцу" асас дааир ҳәа аҭаҵәахқәа ахьыҟалҵо.Акҿаҩра ануҳәа, уа иуԥылоит афатә злаҟауҵо, афатә знуҵо амаҭәарқәа рацәаны. Убарҭ амаҭәарқәа ирыгәҭылакуп – амҳаҵә.Амҳаҵә ҳаԥсҭазаара иахәҭакуижьҭеи иахьакәым, иацакәым. Қәрала амҳаҵә ачқьыԥ (азгә. "вилка") аасҭа акыр еиҳабуп. Раԥхьаӡатәи амҳаҵәқәа анышәаԥшь иалхны, амцаҿы ирԥшшаны иҟарҵон, зназы аԥстәқәа рыбаҩ-ртәыҩа иалырхуан, анаҩс амҿтәы мҳаҵәқәа цәырҵит, ишнеи-шнеиуаз амҳаҵәқәа имжьакцо аџыр (азгә. "нержавеющая сталь") иалырхуа иалагеит.Ҳаамҭазы имжьакцо амҳаҵәқәеи амҿтәы мҳаҵәқәеи мҽхакы ҭбаала акҿаҩраҟны хархәара рымоуп.Хыҵхырҭақәак ишырҳәо ала, аԥсуа напҟазацәа имҿыжәла ӷәӷәоу ашыц иалырхуан амҳаҵәқәа, еиуеиԥшым ачыс маҭәахәқәа. Убасгьы абнарақәа рҿы изызҳауа абынҳа жәла хкы абжьыуаа "Аҳаш" азырҳәоит, абзыԥқәа "Аҳаҷҷа" рҳәоит - анҵыра амоуп ҳәа иалырхуан амҳаҵәқәа, асаанқәа, аиаҳәақәа.Амҳаҵәи ажәаԥҟақәеиУхәи уҿи аигмырхаразы цҳас ирыбжьоу амҳәаҵә иахҳәааны аҟәышра згәылыжжуа ажәаԥҟақәа маҷымкәа ишьақәгылеит. Ҳрызхьаԥшып урҭ:Амҳаҵәи аԥхыӡқәеиАмҳаҵәи алафиАԥсуаа жәытәнатә аахыс ус рҳәоит аӡы ураанӡа аҵа гәаҭ ҳәа. Абри ажәаԥҟа имаҳацкәа дауҟахыз Чаҵә Чагәгьы. Уи усҟан ҭаацәара даламлацызт, ԥҳәызбак лыӡбахә иаҳан, иҩызаки иареи, усҟан ишаԥыз еиԥш, лтәашьа-лгылашьа, лымаҵушьа уҳәа рбаразы ицеит.Уа иахьнеиз изышьҭазгьы дыҟан. Уи ахш чуан ахьыкнаҳаз дахагылан нацәала ахҷаҭ хыхны аҵәцахь еизылгауа рбеит. Аиҩызцәа хынҳәны аҩныҟа ианцоз Чагә ус даацәажәеит: – Насыԥ иоуеит уи дзыццо ауаҩы. Амҳаҵәҵәҟьагьы аахәара иқәшәаӡом...Аха иара Чагә лара длышьҭамлаӡеит.(Ахыҵхырҭа: Заур Быҭәба иеизга “Чагә Чаҵә ихҭысқәа”).
https://sputnik-abkhazia.info/20191124/Akha-a-amzha-ma-la-zhlaak-razshei-rkharkhashei-iryzkny-1028877876.html
https://sputnik-abkhazia.info/20240928/aal-iou-ama-iadyrueit-atsyfaa-irakhagylou-ayd-iakhaany-1052355913.html
https://sputnik-abkhazia.info/20250726/zykty-ztsyyz-isybalgy-asheion-atsy-azyrbo-azhaaei-akhyei-1056184007.html
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2025
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Ажәабжьқәа
ab_AB
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
жәлар рдоуҳа
"Мҳаҵәла еизугаз гәыблаала иумҟьан": амҳаҵәи уи иазку дыррақәаки
19:55 10.08.2025 (ирҿыцуп: 20:16 10.08.2025) Сусанна Ҭаниаԥҳа
Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ
Акҿаҩраҿы ихәарҭоу, ахәи аҿи иреимадагоу – амҳаҵә иазкны адыррақәа ҳадылгалоит Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ Сусанна Ҭаниаԥҳа.
Ауаҩы дахьынхо-дахьынҵуа аҭыԥ иагәеисырҭоуп акҿаҩра. Уоуп аԥшәмаԥҳәыс дыҩнагьыжьуа аҭаацәа рхәы ахьлырхио, акҿаҩраҿоуп "быжь-насыԥк зцу" асас дааир ҳәа аҭаҵәахқәа ахьыҟалҵо.
Акҿаҩра ануҳәа, уа иуԥылоит афатә злаҟауҵо, афатә знуҵо амаҭәарқәа рацәаны. Убарҭ амаҭәарқәа ирыгәҭылакуп – амҳаҵә.
Амҳаҵә ҳаԥсҭазаара иахәҭакуижьҭеи иахьакәым, иацакәым. Қәрала амҳаҵә ачқьыԥ (азгә. "вилка") аасҭа акыр еиҳабуп. Раԥхьаӡатәи амҳаҵәқәа анышәаԥшь иалхны, амцаҿы ирԥшшаны иҟарҵон, зназы аԥстәқәа рыбаҩ-ртәыҩа иалырхуан, анаҩс амҿтәы мҳаҵәқәа цәырҵит, ишнеи-шнеиуаз амҳаҵәқәа имжьакцо аџыр (азгә. "нержавеющая сталь") иалырхуа иалагеит.
Ҳаамҭазы имжьакцо амҳаҵәқәеи амҿтәы мҳаҵәқәеи мҽхакы ҭбаала акҿаҩраҟны хархәара рымоуп.
Хыҵхырҭақәак ишырҳәо ала, аԥсуа напҟазацәа имҿыжәла ӷәӷәоу ашыц иалырхуан амҳаҵәқәа, еиуеиԥшым ачыс маҭәахәқәа. Убасгьы абнарақәа рҿы изызҳауа абынҳа жәла хкы абжьыуаа "Аҳаш" азырҳәоит, абзыԥқәа "Аҳаҷҷа" рҳәоит - анҵыра амоуп ҳәа иалырхуан амҳаҵәқәа, асаанқәа, аиаҳәақәа.
Ухәи уҿи аигмырхаразы цҳас ирыбжьоу амҳәаҵә иахҳәааны аҟәышра згәылыжжуа ажәаԥҟақәа маҷымкәа ишьақәгылеит. Ҳрызхьаԥшып урҭ:
Аҟәџьал иҭоу амҳаҵә иадыруеит. Унапы злаку аус закәу, изеиԥшроу уара ишудыруа даҽаӡәы издырӡом, мамзаргьы иузааигәоу, иахьеи-уахеи узцу, узыдҳәалоу ауаҩы игәаҭа зеиԥшроу уара еиҳа ибзианы иудыруеит аанагоит.
Аҟәџьал анԥҽы, амҳаҵә иахарарҵон. Амашәыр, аиакәым аныҟала, уи амашәыр зцәыҟалаз ауаҩы дхырҩарц акгьы зхарам ианиқәрыжьуа абас рҳәоит.
Амшын анқашьха амҳаҵә змоуз ҳәа. Ажәаԥҟа ауаҩхымхәа изкуп. Уи иага амал иоургьы, ихы изархәом, амалаҳәа иауагьы агашьа дақәшәом.
Мҳаҵәла еизугаз гәыблаала иумҟьан. Хәыҷы-хәыҷы еизугаз уԥара, џьабаала иурҳаз умал уеиҷаҳаны, ҳаҭыр ақәҵаны иных.
Уџьам злам умҳаҵә алаумҵан. Иутәым уаламкьысын, иуусым уаламцәажәан убри ауп иҳабжьнаго иаагоу ажәаԥҟа. (
Азгә. Аџьа́м – деревянная миска).
Амҳаҵә ԥхыӡла иубазар - иаарласны ажәабжь бзиак уаҳауеит.
Ԥхыӡла амҿтәы мҳаҵә амаа уҵәыԥҵәазар - аус аҟны еиҵахарак уақәшәоит, ма цәыӡк уоуеит.
Амҳаҵә аишәа иқәны ԥхыӡла иубазар - асас иааира иазкуп.
Ԥхыӡла амҳаҵә уцәыӡзар - аҭаацәа рыҩнуҵҟа ҭыӡшәак иатәуп.
Аԥсуаа жәытәнатә аахыс ус рҳәоит аӡы ураанӡа аҵа гәаҭ ҳәа. Абри ажәаԥҟа имаҳацкәа дауҟахыз Чаҵә Чагәгьы. Уи усҟан ҭаацәара даламлацызт, ԥҳәызбак лыӡбахә иаҳан, иҩызаки иареи, усҟан ишаԥыз еиԥш, лтәашьа-лгылашьа, лымаҵушьа уҳәа рбаразы ицеит.
Уа иахьнеиз изышьҭазгьы дыҟан. Уи ахш чуан ахьыкнаҳаз дахагылан нацәала ахҷаҭ хыхны аҵәцахь еизылгауа рбеит. Аиҩызцәа хынҳәны аҩныҟа ианцоз Чагә ус даацәажәеит: – Насыԥ иоуеит уи дзыццо ауаҩы. Амҳаҵәҵәҟьагьы аахәара иқәшәаӡом...
Аха иара Чагә лара длышьҭамлаӡеит.
(Ахыҵхырҭа: Заур Быҭәба иеизга “Чагә Чаҵә ихҭысқәа”).
