https://sputnik-abkhazia.info/20230806/akhra-zyro-akhyrbytsi-zhlar-rmeditsinei-1047322881.html
"Ахәра зырӷьо": ахәырбӷьыци жәлар рмедицинеи
"Ахәра зырӷьо": ахәырбӷьыци жәлар рмедицинеи
Sputnik Аҧсны
Шеишықәсала ауаа зхәышәтәуа ахәырбӷьыц иазку аматериал азлырхиеит Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ Сусанна Ҭаниаԥҳа. 06.08.2023, Sputnik Аҧсны
2023-08-06T18:37+0300
2023-08-06T18:37+0300
2023-08-06T18:37+0300
аԥсны
жәлар рдоуҳа
аналитикеи аиҿцәажәарақәеи
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/102992/68/1029926813_0:160:3077:1890_1920x0_80_0_0_07ac1d6b0995258bd7096b0c3434ca8a.jpg
Ахәырбӷьыц (урысшәала "подорожник") – ихырҳагоу ҵиаауп. Аԥсуаа жәытәнатә аахыс ирдыруан "ахәра зырӷьо абӷьыц" – ахәырбӷьыц аӡбахәи уи иалоу азҩыдареи ртәы. Ҳажәлар рҿы ирҳәоит: "Ахәырбӷьыц дашьҭоуп зыхәра мжьыжькуа" ҳәа, избан акәзар, зыӡбахә ҳамоу аҵиаа ахәрақәа, ашәрақәа, ахҭәасаарақәа, амжьыжькрақәа ирыхәшәуп. Иара иалҵуа аӡы (азгә. "сок") ала ахәрақәа дырӷьон, ишаӡоу иҟәаҟәаны ашәра ҭыԥқәа ирхьыршьуан, ишеибгоу ахәра ҭыԥқәа ирықәырҵон, ирҩаны, нас иххны ахәра иаҿарԥсон - ирласны иарӷьарацы.Ахәырбӷьыц жәлар рмедицинаҿыЖәлар рмедецинаҿы ахәырбӷьыц зхәарҭоу рацәаӡоуп, ахәрақәа рырӷьареиԥш иара: Ахәырбӷьыци ацахьааиЖәлар рыхәшәқәеи рыхәшәтәышьеи ирызҿлымҳаз аҵарауаҩ Светлана Наҷҟьебиаԥҳа лышәҟәы "Аԥсуа жәлар рмедицина" аҿы илыҩуеит: "Ацахьаа ахәшәтәраҿы ашьыжь ауаҩы акрифаанӡа сааҭк шыбжьоу 9-10 хәырбӷьыц шаӡоу ифон, убас жәамш рыҩнуҵҟа иҟаҵатәын. Шықәсык анҵлак ашьҭахь ахәшәтәра еиҭадырҿыцуан".Ауаҩы дзыргәаҟуа ацахьаа ахәшәтәраан: акруфаанӡа 15-20 минуҭ шагу мышк ахь хынтә ахәырбӷьыц аӡы алхны ижәуан. Абри аҩыза ахәшәтәра мҩаԥысуан 30 мшы ирҭагӡаны. Убасгьы, ацахьаа ахәшәтәразы иаздырхион абарҭ амарҭхәқәа: ахәырбӷьыц ажәла амраҿы ирҩаны, ацха иалаԥсаны еилдырхуан, нас мҳаҵәла мышкы ахьтә хынтә ари ахәшә лбаардон.Узхәышәтәуа ахәшә уааҵраҿ иҟоупАжәытәуаа ражәа иалан "узхәышәтәуа ахәшә уааҵраҿ иҟоуп" ҳәа. Абри атемала схәыҷра ашықәсқәа раан сабду иҟынтә исаҳахьаз ҳәамҭа кьаҿк шәзаазгар сҭахуп. Зны ҷкәына хәыҷык ахәра инылеит. Иара ацәажәарагьы цқьа даламгацызт. Иҭаацәа даара рҽыршәеит, аха дырзымхәышәтәит, игәы еиҳа-еиҳа ибааԥсхон. Уахык ани аби гәҭыӷьӷьаала Анцәа иҳәеит "гәнаҳа змаӡам рыҷкәын хәыҷы деиқәхаразы". Ари згәы бааԥсыз ахәыҷы ауха дахьыцәаз, ԥхыӡла "Ахәырбӷьыц, ахәырбӷьыц!" ҳәа даацәажәеит. Уи иани иаби ираҳан, иԥшааны далархәышәтәит, дыбзиахеит. Иџьаушьаша, ахәыҷы ихәра зырӷьаз ахәырбӷьыц аҭаацәа рыҩны ааҵраҿы иазҳауан.АиҿырԥшрақәаШеишықәсала ауаа зхәышәтәуаз ахәырбӷьыц, ахьӡ-аԥша арҳаит, уи алагьы еиҿырԥшра ҳасабала ахархәара аиуит. Иаагап ҿырԥштәқәак:
https://sputnik-abkhazia.info/20230625/mgalyrkhaara-itso-akhyzi-ui-ialou-akhararei-1046385926.html
https://sputnik-abkhazia.info/20230326/asabara-anyshua-zhlar-rmeditsinala-allergia-shyrkhyshtuaz-1044854157.html
https://sputnik-abkhazia.info/20230304/ani-akhyi-eimazdo-zhlar-rmeditsina-azaagylara-1044344361.html
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2023
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Ажәабжьқәа
ab_AB
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
аԥсны, жәлар рдоуҳа, аналитикеи аиҿцәажәарақәеи
аԥсны, жәлар рдоуҳа, аналитикеи аиҿцәажәарақәеи
"Ахәра зырӷьо": ахәырбӷьыци жәлар рмедицинеи
Сусанна Ҭаниаԥҳа
Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ
Шеишықәсала ауаа зхәышәтәуа ахәырбӷьыц иазку аматериал азлырхиеит Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ Сусанна Ҭаниаԥҳа.
Ахәырбӷьыц (урысшәала "подорожник") – ихырҳагоу ҵиаауп. Аԥсуаа жәытәнатә аахыс ирдыруан "ахәра зырӷьо абӷьыц" – ахәырбӷьыц аӡбахәи уи иалоу азҩыдареи ртәы.
Ҳажәлар рҿы ирҳәоит: "Ахәырбӷьыц дашьҭоуп зыхәра мжьыжькуа" ҳәа, избан акәзар, зыӡбахә ҳамоу аҵиаа ахәрақәа, ашәрақәа, ахҭәасаарақәа, амжьыжькрақәа ирыхәшәуп. Иара иалҵуа аӡы (азгә. "сок") ала ахәрақәа дырӷьон, ишаӡоу иҟәаҟәаны ашәра ҭыԥқәа ирхьыршьуан, ишеибгоу ахәра ҭыԥқәа ирықәырҵон, ирҩаны, нас иххны ахәра иаҿарԥсон - ирласны иарӷьарацы.
Ахәырбӷьыц жәлар рмедицинаҿы
Жәлар рмедецинаҿы ахәырбӷьыц зхәарҭоу рацәаӡоуп, ахәрақәа рырӷьареиԥш иара:
Иалҵуа аӡы алымҳахьаа ахәшәтәуеит.
Аимҳәа зыхьуа лассы дыбзиахаразы ахәырбӷьыц еихаршны иаҵыҵуаз аӡы идыржәуан.
Ахаԥыц хьаа ахҽразы: ахәрыбӷьыц аӡа еизганы, иҟәаҟәаны, нас ахьаа змаз ахаԥыц ашьаҭа иаакәыршаны иахьыршьуан.
Аԥсуаа ахәыҷқәа-адуцәа џьара хәаҷак ркьысзар, ирыцҳазар, ахәырбӷьыц аӡы ала иҿырыӡәӡәаауан.
Ахәырбӷьыц еихаршны иаҵырхуаз аӡы зрыԥҳақәа зыхьуаз иддыржәуан.
Жәлар рыхәшәқәеи рыхәшәтәышьеи ирызҿлымҳаз аҵарауаҩ Светлана Наҷҟьебиаԥҳа лышәҟәы "Аԥсуа жәлар рмедицина" аҿы илыҩуеит: "Ацахьаа ахәшәтәраҿы ашьыжь ауаҩы акрифаанӡа сааҭк шыбжьоу 9-10 хәырбӷьыц шаӡоу ифон, убас жәамш рыҩнуҵҟа иҟаҵатәын. Шықәсык анҵлак ашьҭахь ахәшәтәра еиҭадырҿыцуан".
Ауаҩы дзыргәаҟуа ацахьаа ахәшәтәраан: акруфаанӡа 15-20 минуҭ шагу мышк ахь хынтә ахәырбӷьыц аӡы алхны ижәуан. Абри аҩыза ахәшәтәра мҩаԥысуан 30 мшы ирҭагӡаны. Убасгьы, ацахьаа ахәшәтәразы иаздырхион абарҭ амарҭхәқәа: ахәырбӷьыц ажәла амраҿы ирҩаны, ацха иалаԥсаны еилдырхуан, нас мҳаҵәла мышкы ахьтә хынтә ари ахәшә лбаардон.
Узхәышәтәуа ахәшә уааҵраҿ иҟоуп
Ажәытәуаа ражәа иалан "узхәышәтәуа ахәшә уааҵраҿ иҟоуп" ҳәа. Абри атемала схәыҷра ашықәсқәа раан сабду иҟынтә исаҳахьаз ҳәамҭа кьаҿк шәзаазгар сҭахуп.
Зны ҷкәына хәыҷык ахәра инылеит. Иара ацәажәарагьы цқьа даламгацызт. Иҭаацәа даара рҽыршәеит, аха дырзымхәышәтәит, игәы еиҳа-еиҳа ибааԥсхон.
Уахык ани аби гәҭыӷьӷьаала Анцәа иҳәеит "гәнаҳа змаӡам рыҷкәын хәыҷы деиқәхаразы". Ари згәы бааԥсыз ахәыҷы ауха дахьыцәаз, ԥхыӡла "Ахәырбӷьыц, ахәырбӷьыц!" ҳәа даацәажәеит. Уи иани иаби ираҳан, иԥшааны далархәышәтәит, дыбзиахеит.
Иџьаушьаша, ахәыҷы ихәра зырӷьаз ахәырбӷьыц аҭаацәа рыҩны ааҵраҿы иазҳауан.
Шеишықәсала ауаа зхәышәтәуаз ахәырбӷьыц, ахьӡ-аԥша арҳаит, уи алагьы еиҿырԥшра ҳасабала ахархәара аиуит. Иаагап ҿырԥштәқәак:
"Ажәлар рыбз хәрыбӷьыцуп" - рҳәоит.
"Ашьха ӡыхь еиԥш дыцқьоуп, ахәырбӷьыц еиԥшҵәҟьа дыхәшәуп" ҳәа лзырҳәоит аҭыԥҳа бзиа.
Аԥсуа поет Борис Гәыргәлиа иажәеинраалақәа руак аҿы иҩуан: "Ухы кылхла ахәырбӷьыц, уагьаӷрамгылан аҭәыц".
Мушьни Миқаа иеизга "Тур ихәаа ражәабжьқәа" аҿы дзыхцәажәо аҭаацәа рқьиара, рыҳалалра аарԥшразы ихы иаирхәоит абри аҳәоу: "Рхы ахәырбӷьыц икылхуа, зхәы иаҭәҳәаны изфоз, аныҳәаҩ ихы рыдиныҳәалартә иҟаз уаан".
