https://sputnik-abkhazia.info/20241211/dyrmit-du-lykha-ziaz-apoetessa-neli-ara-lgalashara-iazkyz-akhylaz-shymaysyz-1053123081.html

"Дырмит ду лыԥха зиҭаз апоетесса": Нели Ҭарԥҳа лгәалашәара иазкыз ахәылԥаз шымҩаԥысыз

"Дырмит ду лыԥха зиҭаз апоетесса": Нели Ҭарԥҳа лгәалашәара иазкыз ахәылԥаз шымҩаԥысыз

Sputnik Аҧсны

Ҳазҭоу ашықәс абҵарамза 20 рзы Аԥсны жәлар рпоетесса Нели Ҭарԥҳа диижьҭеи 90 шықәса ҵит. Уи лгәалашәара иазкыз ахәылԥаз Аҟәатәи 10-тәи Ашьхарыуаа рышкол аҿы... 11.12.2024, Sputnik Аҧсны

2024-12-11T10:00+0300

2024-12-11T10:00+0300

2024-12-11T17:38+0300

аԥсны

аналитикеи аиҿцәажәарақәеи

https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e8/0c/0a/1053121971_0:34:1080:642_1920x0_80_0_0_a99719878ebdcbc1fd9e30446c4393dd.jpg

"Иарбан ҩымҭазаалак – иажәеинраалаз, иажәабжьыз, идраматә ҩымҭаз, аҽакыз- дарбан шәҟәыҩҩзаалак, урҭ ихәыҷқәаҵәҟьа реиԥш игәыблу, уԥсы иахшаз роуп!.. Изынамӡаз, "излымҵыз" ак ҟаларгьы - убригьы дара ирхарам, еиҭа уара изыҩуа ирыгужьыз, уззынамӡаз акәны избоит. Мамзаргьы, дара ухшарагьы зегьы еиԥшны иныҟәугоит, иуааӡоит, уџьабаагьы еицрыдуп, аха зегьы ҟазшьала, уаҩышьала еиԥшхом, ирылҵырц уззыԥшугьы анрылмҵуа ҟалоит! Аҩымҭа анакәха-еиҳагьы!.."Нели ҬарԥҳаҲаԥсуа литератураҿы ҳбызшәеи ҳдоуҳаи ыҟанаҵы, ахаан зыхьӡ аанхо ҳашәҟәыҩҩцәа хатәрақәа дреиуоуп раԥхьаӡатәи аԥсуа поетесса Нели Ҭарԥҳа. Уи иаԥылҵеит апоезиаҿгьы апрозаҿгьы аԥсуа иԥсҭазаара иалху, ахааназ ихы игәаҿы инхо, ҳанхәыҷқәаз аахыс ҳахчқәа ирыҵаз, уажәы- уажә ҳзыԥхьоз, ҩызара ҳзызуаз ашәҟәқәа.Даара акраанагоит ахәыҷы ианизҳауа, иқәыԥшра аамҭа данҭагылоу, бзиа иибаз ашәҟәы аницу, ирласы- рласны даназыхынҳәуа, егьырҭ дзыԥхьахьоу ашәҟәқәеи иареи анеиҿирԥшуа, аӡәгьы иблала иимбо, амала иара ихалазаҵәык изынхаз гәыбылрак ашьанҵеиԥш ицырцыруа игәаҵа ианҭаршәу. Убас иҟоу шәҟәуп сара схәыҷра иацыз, иахьа уажәраанӡагьы сгәы иҭахәхәа иҭоу, ԥсра-ӡра зқәым Нели Ҭарԥҳа лырҿиамҭа ссир "Бзыԥтәи аповест". Убри ашәҟәы исызнарҵысыз абзиабароуп нас саргьы исзырҩыз иахьауажәраанӡагьы сажәабжьқәа зегьы иреиӷьасшьо, акыр шықәса рышьҭахь "Амцабз" аномерқәа х-номерк еихшаны ирныз сажәабжь "Агәы абжьы".Уи даҽа ҭоурыхуп, уажәы ҳагәылаԥшып иахьа еицырдыруа Аҟәатәи 10-тәи Ашьхарыуаа рышкол аҿы Аԥсны Ашәҟәыҩҩцәа реидгылеи аҟәатәи еиуеиԥшым ашколхәыҷқәеи ԥхынҷкәын 10 рзы Аԥсны жәлар рпоетесса Нели Ҭарԥҳа диижьҭеи 90 шықәса аҵра аҳаҭыраз лиубилеи еицымҩаԥыргеит.Аиубилеи азгәаҭаразы ашкол ахь инаԥхьан апоетцәа: Аԥсны Ашәҟәыҩҩцәа реидгыла аиҳабы Вахтанг Аԥҳазоу, ажурнал "Амцабз" аредактор хада Гунда Сақаниаԥҳа, ажурнал "Алашара" аредактор хада Анатоли Лагәлаа.Аиубилеи аалыртит ҟазарыла иагьымҩаԥылгеит Аҟәатәи ажәабатәи аԥсуа школ аԥсуа бызшәеи алитературеи рырҵаҩы Наала Сақаниаԥҳа. Уи иазгәалҭеит Аԥсны жәлар рпоетесса Нели Ҭарԥҳа лиубилеи амҩаԥгара ишалахәу Аҟәатәи 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10-тәи ашколқәа. Урҭ ирацәаҩны ҿырҳәала ирыԥхьеит апоетесса лажәеинраалақәеи лыпрозатә ҩымҭақәеи рцыԥҵәахақәа. Иара убасгьы еиуеиԥшым ашколқәа рҵаҩцәа рыбзоурала еиҿкаан даара угәы шьҭызхуаз ашәаҳәарақәеи акәашарақәеи. Уаҩы ишимбац иԥшӡаны икәашеит ахәыҷтәы ансамбль "Иаирума".Аԥсны Ашәҟәыҩҩцәа реидгыла аиҳабы Вахтанг Аԥҳазоу дазааҭгылеит Нели Ҭарԥҳа лҩымҭақәа ахәыҷқәа шаҟа ирзааигәоу, урҭ ргәынкылара шымариоу, ԥсышәа цқьала ишҩу, ишеихышәшәо. Ишаԥылҵаз апрозатә рҿиамҭақәа маҷымкәа, урҭ еиуеиԥшым абиԥарақәа инеимда-ааимдо ишаԥхьо, ишыгәныркыло, акырынтә ишеиҭаҭрыжьхьо.Ажурнал "Амцабз" аредактор хада Гунда Сақаниаԥҳа лықәгылараҿы илҳәеит Нели Ҭарԥҳа леиԥш иҟоу апоетцәа дуқәа ирлас-ырласны ишымиуа, урҭ аамҭа аҿахәы шырҳәо, рыԥсҭазаарагьы рырҿиарагьы рыжәлар рлахьынҵа ишадҳәало, ииуа ишрыциуа, иԥсуа ишрыцыԥсуа. Апоет ишаалыртыз иссиру ахәыҷқәа рдунеи, рхәыцшьа, ишрымоу рхатәы философиа.Аиубилеи аҿы дықәгылеит иара убасгьы Аҟәа ақалақь Амуниципалтә усбарҭа аҵарадырра-напхгара аспециалист хада Нонна Ломиаԥҳа. Уи дазааҭгылеит Аԥсны аԥсуа школқәа зегьы рҿы апоет лырҿиамҭақәа ишырхысуа, гәахәарылагьы ишрыдыркыло, ирацәаҩӡаны ҿырҳәала ишырдыруа.Аиубилеи ахыркәшага ажәа лҳәеит ашкол адиректор Аида Дмитри-иԥҳа Кәарҷелиа. Уи иазгәалҭеит ахәыҷқәа даара бзиа ирбо, зырҿиамҭақәа инҭырҳәыцааны ирыԥхьо дышреиуоу апоетесса Нели Ҭарԥҳа. Насгьы лара акыршықәса ахәыҷқәа рзы аҩымҭа ссирқәа шаԥылҵоз, адунеи зыхьӡ ахыҵәахьоу аклассикатә рҿиамҭақәа шеиҭалгахьаз, ишеиқәлыршәахьаз ахрестоматиақәа, урҭ авторс дышрымаз.Аҵыхәтәанӡа аиубилеи аҿы дықәгылеит апоетесса лыԥҳаиҳаб Асида Ломиаԥҳа. Уи илгәалалыршәеит лаҳәшьцәа ахҩыки лашьеи шаҟа ирыхӡыӡаауа ирааӡаз лани лаби. Иазгәалҭеит иара убасгьы дара рҭаацәа аҩыџьагь ахьпоетцәаз азы еиҳагьы аҭакԥхықәра шрыдыз аԥсышәала ацәажәараҿы, аԥсуа бызшәа аҵараҿы, ахымҩаԥгашьаҿы, ааӡара аус аҿы.Илҳәеит лҩнаҭа есымша аԥсуа шәҟәыҩҩцәа шагмыз, уа ишыртәарҭаз-ишыргыларҭаз, иара убасгьы аурыс шәҟәыҩҩцәа рацәаҩны ишырҭаауаз, рыҩны акырынтә "апоезиатә хәылԥазқәа" шымҩаԥыргахьаз, рхәыҷра даара насыԥла ишымҩаԥысыз. Деигәырӷьаны, насгьы даара лгәы аздуны илҳәеит Аҟәатәи 10-тәи ашкол актәи акласс инаркны 11-тәи аҟынӡа лаҳәшьцәагьы лашьагьы аҵара шырҵоз, ибзиаӡоу ахәшьарақәа рыманы ишалгаз. Ахәыҷқәа зегьы ирзеиӷьалшьеит агәабзеира, ақәҿиарақәа, ахәшьара бзиақәеи, арҿиаратә гаҳәарақәеи.Нели Ҭарԥҳа лнысымҩаАԥсуа поет, апрозаик, ауаажәларратә усзуҩы, Аԥсны жәлар рпоет Нели Золотинск-иԥҳа Ҭарԥҳа диит абҵарамза 11 1934 шықәса рзы Гәдоуҭа араион Дәырԥшь ақыҭан. Аԥсни Қырҭтәылеи рҟны акультура зҽаԥсазтәыз аусзуҩы ҳәа ахьӡ лыхҵан, Д. И. Гәлиа ихьӡ зху Аҳәынҭқарратә премиа ланашьан (2004; ароман "Амшын ҳәынҭқар Ҳаиҭ" азы). СССР-и (1957) Аԥсни рышәҟәыҩҩцәа Реидгылақәа рлахәыла, Урыстәыла ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла алахәыла (1999).Аҵара лҵон Дәырԥшьтәи абжьаратәи ашкол аҟны. А. М. Горки ихьӡ зхыз Аҟәатәи аҳәынҭқарратә арҵаҩратә институт афилологиатә факультет аԥсуа сектор далгеит (1959). Аус луан ашәҟәҭыжьырҭа "Алашара" аредакторс (1961), аредактор еиҳабыс (1968), адиректор ихаҭыԥуаҩс (1988). Ашьҭахь – Асоветтә хәыҷтәы фонд (Аԥсны ахәыҷтәы фонд ҳәа ишьақәгылаз) Аԥснытәи аҟәша деиҳабын.Раԥхьатәи лажәеинраалақәа хԥа кьыԥхьын "Альманах" (№4) аҟны 1952 шықәсазы. Лырҿиамҭақәа (аочеркқәа убрахь иналаҵаны) рнылон ажурналқәа: "Алашара", "Амцабз", "Абаза", "Черкесский мир", агазеҭқәа: "Аԥсны ҟаԥшь", "Аԥсны", "Советская Абхазия", "Еҵәаџьаа", "Литературная газета" (Москва); "Антология абхазской поэзии" (М., 1958); "Аԥсуа поезиа антологиа. ХХ ашә." (Аҟәа-Москва, 2001; аиҭаҭыжьра – Аҟәа-Москва, 2009); аизга "Ахаҵарашәа. Ажәеинраалақәа. Ажәабжьқәа. Астатиақәа .Песнь мужества. Стихи. Рассказы. Статьи" (Аҟәа-Сухум, 1995); аочеркқәа реизга "Аамҭеи ауааи" еиуеиԥшым аҭыжьымҭақәа; ашәҟәы "Сухумские мотивы. (2500-летию Сухума посвящается) (М., 2005) уҳәа егьырҭгьы.Н. Ҭарба 30 инареиҳаны апоезиатәи, апрозатәи, апублицистикатәи ҩымҭақәа еидызкыло ашәҟәқәа дравторуп. Лпиеса "Амра аԥҳа" акәзар, К. Шь. Ломиа ипоема "Амра аԥҳа" амотивқәа рыла иҩуп. 1978 ш. иқәыргылан С. И. Ҷанба ихьӡ зху Аԥсуа ҳәынҭқарратә драматә театр аҟны. Араҟа иқәыргылан аҩбатәи лпиеса "Ашәа аԥҵара мариам".Н. Ҭарба лырҿиамҭақәа жәпакы еиҭагоуп аурыс, аукраин, аҟабарда, ақырҭуа уҳәа абызшәақәа рахь. Аурысшәахь аиҭагақәа иреиуоуп ашәҟәқәа: Сердце весны. (М., 1961); Капля в море (М., 1968); Солнце мертвых (М., 1983, аиҭаҭыжьра – Аҟа, 1989); Белый конь (М., 1984); Волшебное утро (М., 1988); аҟабарда бызшәахь аиҭага: Адгьыл агәы. Ажәеинраалақәа (Нальчик, 1991). Аԥсшәахь еиҭалгеит А. де Сент-Екзиупери иҩымҭа "Апринц хәыҷы", Лесиа Украинка – "Абна лакә", И. Фучик - адокументтә-сахьаркыратә шәҟәы "Ашьацҳәа зыхәда иахаршәу ирепортаж" уҳәа егьырҭгьы.Нели Ҭарԥҳа лыԥсҭазаара далҵит ажьырныҳәа 29 2014 шықәса рзы.

https://sputnik-abkhazia.info/20211120/zyriamaa-asua-literatura-iagylasou-neli-tara-diizhei--87-shysa-it-1036408895.html

https://sputnik-abkhazia.info/20241201/adramaturgia-apoezia-aliteraturaaara-azhurnal-alashara-afbati-nomer-akhaa-1053030355.html

2024

Ажәабжьқәа

ab_AB

аналитикеи аиҿцәажәарақәеи