https://sputnik-abkhazia.info/20250323/amyba-esnag-ay-aanagom-aiaa-khky-amyba-iazkny-dyrraak-1054209374.html
"Амҟәыба еснагь аӡы аанагом": аҵиаа хкы амҟәыба иазкны дыррақәак
"Амҟәыба еснагь аӡы аанагом": аҵиаа хкы амҟәыба иазкны дыррақәак
Sputnik Аҧсны
Амҟәыба ахьӡ иадҳәалоу ажәаԥҟақәеи алакәқәеи, аҵиаа иалырхуа амаҭәарқәеи ирзылкуеит Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ Сусанна Ҭаниаԥҳа... 23.03.2025, Sputnik Аҧсны
2025-03-23T18:50+0300
2025-03-23T18:50+0300
2025-03-23T19:05+0300
аԥсны
жәлар рдоуҳа
аԥсны
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e9/03/17/1054209726_0:119:1280:839_1920x0_80_0_0_fb4094941b527801f4e567b3309a2944.jpg
Амҟәыба – ҵиаа хкуп, аҟабжәлақәа иреиуоуп. Ари аҵиаа аракәақәа ирықәланы ирҿало – амҟәыбақәа ҟалоит рцәа кьакьаны, ргьама ашаны. Уи ашара иаҳагьы иацлоит ианшәлак. Амҟәыба (урысшәала "тыква посудная", "кубышка") ашара ахыҵырц азы аҩнуҵҟа иҭоу агәи ажәлеи ҭыганы кыраамҭа аӡы иӡаарҵоит. Убри ашьҭахь ирҭаху аформа аҭаны алак ахьшьны иршәуеит.Амҟәыба иалхны аӡтага кәапеиқәа, аӡыҵәахыгақәа ҟарҵоит еиуеиԥшым амилаҭқәа. Абжьаратәи Азиа ажәларқәа рҿы амҟәыба иалхны асувенир ԥшӡақәа ҟарҵоит. Аԥсуаа ҳҿы амҟәыба иалырхуан аӡыхтага кәапеиқәа, аҳаԥшьа аҩҭыхгақәа, ахштагақәа, аматрақәа. Аӡлагара ахәҭақәа ируаку - алу гьежьӡа иахькылҵәоу амҟәыба иалху аматра ахадыргылон. Хыхьынтә илеиуаз арыц аԥхьа аматраҟны еизон, нас алу иалагон. Иара убасгьы иазгәаҭатәуп, уажәы аԥсуа музыкатә рҳәага аԥхьарца ашәҵла иалырхуеит, аха ажәытәан аԥхьарца амҟәыба ианалырхуаз ыҟан ҳәа агәаанагара уԥылоит.Амҟәыбеи ажәаԥҟақәеиАмҟәыба иахҳәааны ишьақәгылаз ажәаԥҟақәоуп: "Амҟәыбагьы ажәла амоуп", "Амҟәыба амҟәыба ахылҵуеит", "Амҟәыба анымиша ихәахәаны иҿалоит", "Амҟәыба еснагь аӡы аанагом", "Аҳәынаԥ акылҳара изкылсуамызт, амҟәыба ацранаҳәон". Аҵыхәтәантәи аҩ-ҿырԥштәык мҽхакы ҭбаала ахархәара рымоуп:"Амҟәыба еснагь аӡы аанагом" - ауаҩы есқьаангьы аԥсҭазаара бзиа, аманшәалара иман дзыҟалаӡом, зынгьы дшьацәхныслоит ҳәа ҳаҵанаҳәоит."Аҳәынаԥ акылҳара изкылсуамызт, амҟәыба ацранаҳәон" - зхатәы ззымдыруа ихҳәаау ажәаԥҟоуп. Ауаҩы ихала аҭыԥ изықәымҵо аус далаганы, уи азымхакәа даҽаӡәгьы данаԥишьуа абас рҳәоит.Амҟәыба зырашазАмҟәыба агьама еиҭазкыз, изырашаз атәы ҳазҳәо аԥсуа лакә ыҟоуп. Уи ишаҳәо ала: "Дыҟан анкьа зны нхаҩык. Иара ауҭраҭых ааирыхуан. Хкыс имамыз ҳәа ак ыҟамызт. Амҟәыба усҟан игьежьӡа иҟалон, иааԥуҟаргьы ихааӡа иҟан. Зны акарпыжәи амҟәыбеи акы ааимаркын, рыгәқәа нибархеит. Аԥшәма ари аниаҳа, еиниршәеит. Аиҩызцәа, аигәылацәа еицәгәышуа ихәарҭам ҳәа дрылабжьеит.Акарпыжә иахашҭит изызгәааз, гәыкала ишыҟаз иааҟалеит амҟәыбазы. Аха амҟәыба агәы ацәгьа ҭакны иҟазаарын. Зны акарпыжә иацәажәо, иргәыбзыӷуа, аӡхықә ахь иааскьанагеит. Акарпыжә аӡы иӡааԥшыларц цқьа инаскьаны ианхықәгыла, инагәҭасын аӡы инӡаанажьлеит. Иара ашьшьыҳәа, ак ҟазымҵаз еиԥш, аҭыԥ инықәтәеит. Ԥыҭрак ашьҭахь аԥшәма ауҭраҿы даанааи, акырпыжә имбеит. Аҵыхәтәаны акарпыжә ахьӡаажьлаз днадгылт. Даара дгәааит анхаҩы амҟәыбазы.− Уажәшьҭарнахыс уашаӡа, уаҩы уиҭахӡамкәа, уа укнаҳаз! - иҳәан, акарпыжә аӡы иалигеит, иреиӷьыз ҭыԥ бзиа аиҭеит, ихәышәтәит. Амҟәыба акәзар, иашаӡа иааҟалан, уа икынҩалеит.Акыр аамҭа мҩасит убри аахыс, аха иахьагьы амҟәыба уаҩы иҿахьы изнамго, иашаӡа иаанхеит".АиҿырԥшрақәаАбызшәаҟны еиҿырԥшра ҳасабала зыԥсы ҭам амаҭәар аҟазшьа, ма ахаҭабзиара зыԥсы ҭоу ахь ианиагахо маҷым. Иаагозар:"Амҟәыба лфазшәа (ифазшәа) дыҟоуп" - зҿабызшәа хаам, зҟазшьа ҿаасҭоу, ак заҭәазымшьо, аӡәгьы имаабуа аанагоит."Амҟәыба еиԥш дҭацәуп", "Амҟәыба хы ихагылоуп" - ҳәа изырҳәоит зыхшыҩ кьаҿу, уаҵәтәи амш иазымхәыцуа ауаҩы.
https://sputnik-abkhazia.info/20250309/uggy-dyrueit-uagyrkhshtueit-akhyli-ayrkei-rkhararei-rkharkharei-1053994410.html
https://sputnik-abkhazia.info/20241123/ianufo-eimyoit-aga-eizha-iuaoit-aabi-ui-akhararei-1052869460.html
https://sputnik-abkhazia.info/20230903/aykh-bzia-akhy-iasueit-aykhi-ui-ialou-azydaraei-1047790359.html
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2025
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
Ажәабжьқәа
ab_AB
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Сусанна Ҭаниаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e5/04/09/1032182915_625:0:2361:1736_100x100_80_0_0_20fdbae083b5d4c73ddeaa0f8d48a43b.jpg
жәлар рдоуҳа, аԥсны
"Амҟәыба еснагь аӡы аанагом": аҵиаа хкы амҟәыба иазкны дыррақәак
18:50 23.03.2025 (ирҿыцуп: 19:05 23.03.2025) Сусанна Ҭаниаԥҳа
Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ
Амҟәыба ахьӡ иадҳәалоу ажәаԥҟақәеи алакәқәеи, аҵиаа иалырхуа амаҭәарқәеи ирзылкуеит Аԥсуаҭҵааратә институт афольклортә лабораториа аусзуҩ Сусанна Ҭаниаԥҳа лматериал.
Амҟәыба – ҵиаа хкуп, аҟабжәлақәа иреиуоуп. Ари аҵиаа аракәақәа ирықәланы ирҿало – амҟәыбақәа ҟалоит рцәа кьакьаны, ргьама ашаны. Уи ашара иаҳагьы иацлоит ианшәлак. Амҟәыба (урысшәала "тыква посудная", "кубышка") ашара ахыҵырц азы аҩнуҵҟа иҭоу агәи ажәлеи ҭыганы кыраамҭа аӡы иӡаарҵоит. Убри ашьҭахь ирҭаху аформа аҭаны алак ахьшьны иршәуеит.
Амҟәыба иалхны аӡтага кәапеиқәа, аӡыҵәахыгақәа ҟарҵоит еиуеиԥшым амилаҭқәа. Абжьаратәи Азиа ажәларқәа рҿы амҟәыба иалхны асувенир ԥшӡақәа ҟарҵоит. Аԥсуаа ҳҿы амҟәыба иалырхуан аӡыхтага кәапеиқәа, аҳаԥшьа аҩҭыхгақәа, ахштагақәа, аматрақәа. Аӡлагара ахәҭақәа ируаку - алу гьежьӡа иахькылҵәоу амҟәыба иалху аматра ахадыргылон. Хыхьынтә илеиуаз арыц аԥхьа аматраҟны еизон, нас алу иалагон. Иара убасгьы иазгәаҭатәуп, уажәы аԥсуа музыкатә рҳәага аԥхьарца ашәҵла иалырхуеит, аха ажәытәан аԥхьарца амҟәыба ианалырхуаз ыҟан ҳәа агәаанагара уԥылоит.
Амҟәыба иахҳәааны ишьақәгылаз ажәаԥҟақәоуп: "Амҟәыбагьы ажәла амоуп", "Амҟәыба амҟәыба ахылҵуеит", "Амҟәыба анымиша ихәахәаны иҿалоит", "Амҟәыба еснагь аӡы аанагом", "Аҳәынаԥ акылҳара изкылсуамызт, амҟәыба ацранаҳәон". Аҵыхәтәантәи аҩ-ҿырԥштәык мҽхакы ҭбаала ахархәара рымоуп:
"Амҟәыба еснагь аӡы аанагом" - ауаҩы есқьаангьы аԥсҭазаара бзиа, аманшәалара иман дзыҟалаӡом, зынгьы дшьацәхныслоит ҳәа ҳаҵанаҳәоит.
"Аҳәынаԥ акылҳара изкылсуамызт, амҟәыба ацранаҳәон" - зхатәы ззымдыруа ихҳәаау ажәаԥҟоуп. Ауаҩы ихала аҭыԥ изықәымҵо аус далаганы, уи азымхакәа даҽаӡәгьы данаԥишьуа абас рҳәоит.
Амҟәыба агьама еиҭазкыз, изырашаз атәы ҳазҳәо аԥсуа лакә ыҟоуп. Уи ишаҳәо ала: "Дыҟан анкьа зны нхаҩык. Иара ауҭраҭых ааирыхуан. Хкыс имамыз ҳәа ак ыҟамызт. Амҟәыба усҟан игьежьӡа иҟалон, иааԥуҟаргьы ихааӡа иҟан. Зны акарпыжәи амҟәыбеи акы ааимаркын, рыгәқәа нибархеит. Аԥшәма ари аниаҳа, еиниршәеит. Аиҩызцәа, аигәылацәа еицәгәышуа ихәарҭам ҳәа дрылабжьеит.
Акарпыжә иахашҭит изызгәааз, гәыкала ишыҟаз иааҟалеит амҟәыбазы. Аха амҟәыба агәы ацәгьа ҭакны иҟазаарын. Зны акарпыжә иацәажәо, иргәыбзыӷуа, аӡхықә ахь иааскьанагеит. Акарпыжә аӡы иӡааԥшыларц цқьа инаскьаны ианхықәгыла, инагәҭасын аӡы инӡаанажьлеит. Иара ашьшьыҳәа, ак ҟазымҵаз еиԥш, аҭыԥ инықәтәеит. Ԥыҭрак ашьҭахь аԥшәма ауҭраҿы даанааи, акырпыжә имбеит. Аҵыхәтәаны акарпыжә ахьӡаажьлаз днадгылт. Даара дгәааит анхаҩы амҟәыбазы.
− Уажәшьҭарнахыс уашаӡа, уаҩы уиҭахӡамкәа, уа укнаҳаз! - иҳәан, акарпыжә аӡы иалигеит, иреиӷьыз ҭыԥ бзиа аиҭеит, ихәышәтәит. Амҟәыба акәзар, иашаӡа иааҟалан, уа икынҩалеит.
Акыр аамҭа мҩасит убри аахыс, аха иахьагьы амҟәыба уаҩы иҿахьы изнамго, иашаӡа иаанхеит".
Абызшәаҟны еиҿырԥшра ҳасабала зыԥсы ҭам амаҭәар аҟазшьа, ма ахаҭабзиара зыԥсы ҭоу ахь ианиагахо маҷым. Иаагозар:
"Амҟәыба лфазшәа (ифазшәа) дыҟоуп" - зҿабызшәа хаам, зҟазшьа ҿаасҭоу, ак заҭәазымшьо, аӡәгьы имаабуа аанагоит.
"Амҟәыба еиԥш дҭацәуп", "Амҟәыба хы ихагылоуп" - ҳәа изырҳәоит зыхшыҩ кьаҿу, уаҵәтәи амш иазымхәыцуа ауаҩы.
