https://sputnik-abkhazia.info/20250503/amsha-ashakhti-aiara-aizara-irydalou-aabza-1054664337.html
Амшаԥ ашьҭахьтәи аҿиара, аизҳара ирыдҳәалоу ақьабзқәа
Амшаԥ ашьҭахьтәи аҿиара, аизҳара ирыдҳәалоу ақьабзқәа
Sputnik Аҧсны
Амшаԥ ашьҭахьтәи ақьабзқәа ртәы дазааҭгылоит Нарҭдырреи адәынтәи афольклорҭҵаареи рцентр аҭҵаарадырратә усзуҩ Есма Ҭодуаԥҳа. 03.05.2025, Sputnik Аҧсны
2025-05-03T16:45+0300
2025-05-03T16:45+0300
2025-05-03T16:45+0300
аԥсны
жәлар рдоуҳа
аԥсны
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/07e9/05/02/1054724502_0:227:960:767_1920x0_80_0_0_f15eaeed6bb6c724a76f28dda6ae6e22.jpg
Ишдыру еиԥш, Амшаԥныҳәа адҳәалоуп арахә-ашәахә рынцәахәы Аиҭар-Бжьеиҭар изку ақьабзқәа рынагӡара. Урҭ ақьабзқәа рызкуп Аиҭар дызхылаԥшхәу аԥсаса, ашьамаҟа, ауахьад, ашьхымза уҳәа рыҿиара, реизҳара (хьыӡҳәала иуҳәозар: Жәабран, Хәажәкыра, Џьабран, Мқамгариа, Аҽышьашьана, Алышькьынтыр, Анана-Гәында). Амшаԥы анырхыргалак ашьҭахь анхацәа рынхамҩатә усқәа нап адыркуеит. Амшаԥ иаԥхьааиуаз (Ачгара ду ианыҵаз) аныҳәарақәа зегьы уаагьы рахәгьы рыҿиара, реизҳара, Еиҳа зымчу рҟынтәи ахылаԥшра рымазаара иазкын. Амшаԥы ахаҭа аныҳәа амҩаԥгара уи иакульминациатә хәҭаны иҟан. Амшаԥы ашьҭахь акәзар, иара аԥсабара ахаҭагьы аҽеиҭанакуеит ҳәа иԥхьаӡоуп. Уаанӡа иқәасуа, иӡысуа иҟазҭгьы, уажәшьҭа ааԥын-аԥхынтәи амзар ахы акуеит, аԥхаррақәа еиҳахоит. Арахә еицҵаны иоурыжьуеит, ашьхымзақәа реилыхра ираамҭоуп. Урҭ рыҿиара бзиахарц азы еиуеиԥшым аритуалқәа мҩаԥыргоит. Ари аамҭазы арахә "ныҟәара" ианоурышьҭуа аҵыхәа ацаха ҟаԥшь ала иҿарҳәоит, мамзаргьы атәыҩақәа рҟны, ма ахәда акылҵәара змоу ахаҳә хыршьуеит. Убасҵәҟьа иҟарҵоит аԥсаса (аџьма, аӡыс) рҟынгьы. Аҽқәа ракәзаргьы рҵыхәақәа ацаха ҟаԥшь ала иԥаны иҟарҵоит. Арҭ амаҭәарқәа аҩнатә ԥстәқәа рхылаԥшра, алаԥш цәгьа рацәыхьчара, насгьы аҿиара бзиа роуа иазкуп. Арахә ахьҭаркуа рбоурақәа рҟынгьы абри аҩыза ахаҳә кылҵәақәа хыршьуеит (ԥсабарала аӡы иацәыз ахаҳә кылаарақәа) амшьҭа бзиоуп ҳәа. Арахә аҿиара бзиа роуразы Амшаԥы аҵыхәтәантәи амчыбжь азы ахәыҷқәа заҟа иҩуа, ихәмаруа, икәашо убриаҟара аҩнаҭа рырахә-рышәахәгьы аизҳара роуеит ҳәа иԥхьаӡоуп. Иара Амшаԥы аҽныгьы шьыжьхьа аафаны, иныҳәа-ныԥхьаны ахәыҷқәа аныҳәатә кәтаӷьқәа еинҟьо заҟа иҩуа-икәаруа, убриаҟарагьы аҿиара иазеиӷьуп. Иара абри аҿиара шьаҭас иаманы Жәабран азы амгьал зларкәаҳауаз аҵәырса, иара убас Амшаԥаан ирӡуаз аныҳәатә чакәаҳақәа рҟынтәи иаанхаз ацәынхақәа арахә ирҿарҵон, ашьац, амшаԥышәҭқәа (ашәҭҩежьқәа) ргәыдрыԥсалон. Арҭ аритуалқәа рынагӡара иаладырхәуан ахәыҷқәеи ахшара зцәа далаз аԥҳәыси. Ажәакала Амшаԥныҳәеи уи иацу аритуалқәеи ааԥын аира, ауааи аԥстәи аԥсаатәи рыҿиара, реизҳара аамҭа иадыргоуп.
https://sputnik-abkhazia.info/20180825/aktag-shtu-eipsh-ashhimsatra-zhala-itaait-anana-gunda-ilidchalou-akyabskua-1024802510.html
https://sputnik-abkhazia.info/20190331/Achyshashana0achkua-raadzara-iadhualou-akiabzkuei-urt-rnyhuarei-1026988446.html
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2025
Есма Ҭодуаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/102963/74/1029637432_634:0:1967:1333_100x100_80_0_0_6428449d26d913d4418a6902209f10ec.jpg
Есма Ҭодуаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/102963/74/1029637432_634:0:1967:1333_100x100_80_0_0_6428449d26d913d4418a6902209f10ec.jpg
Ажәабжьқәа
ab_AB
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Аҧсны
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Есма Ҭодуаԥҳа
https://cdnn1.img.sputnik-abkhazia.info/img/102963/74/1029637432_634:0:1967:1333_100x100_80_0_0_6428449d26d913d4418a6902209f10ec.jpg
жәлар рдоуҳа, аԥсны
Амшаԥ ашьҭахьтәи аҿиара, аизҳара ирыдҳәалоу ақьабзқәа
Есма Ҭодуаԥҳа
НААР аҭҵаарадырратә усзуҩ
Амшаԥ ашьҭахьтәи ақьабзқәа ртәы дазааҭгылоит Нарҭдырреи адәынтәи афольклорҭҵаареи рцентр аҭҵаарадырратә усзуҩ Есма Ҭодуаԥҳа.
Ишдыру еиԥш, Амшаԥныҳәа адҳәалоуп арахә-ашәахә рынцәахәы Аиҭар-Бжьеиҭар изку ақьабзқәа рынагӡара. Урҭ ақьабзқәа рызкуп Аиҭар дызхылаԥшхәу аԥсаса, ашьамаҟа, ауахьад, ашьхымза уҳәа рыҿиара, реизҳара (хьыӡҳәала иуҳәозар: Жәабран, Хәажәкыра, Џьабран, Мқамгариа, Аҽышьашьана, Алышькьынтыр, Анана-Гәында).
Амшаԥы анырхыргалак ашьҭахь анхацәа рынхамҩатә усқәа нап адыркуеит. Амшаԥ иаԥхьааиуаз (Ачгара ду ианыҵаз) аныҳәарақәа зегьы уаагьы рахәгьы рыҿиара, реизҳара, Еиҳа зымчу рҟынтәи ахылаԥшра рымазаара иазкын. Амшаԥы ахаҭа аныҳәа амҩаԥгара уи иакульминациатә хәҭаны иҟан. Амшаԥы ашьҭахь акәзар, иара аԥсабара ахаҭагьы аҽеиҭанакуеит ҳәа иԥхьаӡоуп. Уаанӡа иқәасуа, иӡысуа иҟазҭгьы, уажәшьҭа ааԥын-аԥхынтәи амзар ахы акуеит, аԥхаррақәа еиҳахоит. Арахә еицҵаны иоурыжьуеит, ашьхымзақәа реилыхра ираамҭоуп. Урҭ рыҿиара бзиахарц азы еиуеиԥшым аритуалқәа мҩаԥыргоит.
Ари аамҭазы арахә "ныҟәара" ианоурышьҭуа аҵыхәа ацаха ҟаԥшь ала иҿарҳәоит, мамзаргьы атәыҩақәа рҟны, ма ахәда акылҵәара змоу ахаҳә хыршьуеит. Убасҵәҟьа иҟарҵоит аԥсаса (аџьма, аӡыс) рҟынгьы. Аҽқәа ракәзаргьы рҵыхәақәа ацаха ҟаԥшь ала иԥаны иҟарҵоит. Арҭ амаҭәарқәа аҩнатә ԥстәқәа рхылаԥшра, алаԥш цәгьа рацәыхьчара, насгьы аҿиара бзиа роуа иазкуп. Арахә ахьҭаркуа рбоурақәа рҟынгьы абри аҩыза ахаҳә кылҵәақәа хыршьуеит (ԥсабарала аӡы иацәыз ахаҳә кылаарақәа) амшьҭа бзиоуп ҳәа.
Арахә аҿиара бзиа роуразы Амшаԥы аҵыхәтәантәи амчыбжь азы ахәыҷқәа заҟа иҩуа, ихәмаруа, икәашо убриаҟара аҩнаҭа рырахә-рышәахәгьы аизҳара роуеит ҳәа иԥхьаӡоуп. Иара Амшаԥы аҽныгьы шьыжьхьа аафаны, иныҳәа-ныԥхьаны ахәыҷқәа аныҳәатә кәтаӷьқәа еинҟьо заҟа иҩуа-икәаруа, убриаҟарагьы аҿиара иазеиӷьуп. Иара абри аҿиара шьаҭас иаманы Жәабран азы амгьал зларкәаҳауаз аҵәырса, иара убас Амшаԥаан ирӡуаз аныҳәатә чакәаҳақәа рҟынтәи иаанхаз ацәынхақәа арахә ирҿарҵон, ашьац, амшаԥышәҭқәа (ашәҭҩежьқәа) ргәыдрыԥсалон. Арҭ аритуалқәа рынагӡара иаладырхәуан ахәыҷқәеи ахшара зцәа далаз аԥҳәыси.
Ажәакала Амшаԥныҳәеи уи иацу аритуалқәеи ааԥын аира, ауааи аԥстәи аԥсаатәи рыҿиара, реизҳара аамҭа иадыргоуп.
