Жәлар рдоуҳа

XIX-тәи ашәышықәсазтәи аԥсуа инхашьа ҳазааҭгылозар, усҟантәи аамҭақәа рзы аԥсуа изгылан х-ҩнык: аҭаацәа – ахаҵеи аԥхәыси рыхшареи рыҩны, хазы асас изы идыргылоз аҩны – "аҳаҷашь" зыхьӡаз, нас амҳара, ма аҭацамҳара ҳәа изышьҭаз аҩны.

Афырхаҵа Ажьгьери-иԥа Қәычықә изкны ҩыџьа ажәабжьҳәаҩцәа еиҭарҳәо аҭоурыхқәа.

Ажәытәан аԥсуаа ацәгьаурақәа аныҟалалак, ажәлар рыҩнуҵҟа иҟаз аусӡбаҩцәа рыла ирыӡбон. Аусӡбара, аинраала иацыз аԥҟарақәа Sputnik аматериал аҟны.

Аԥсуа бызшәа аҿиараҿы иахьа ицәырҵуа ауадаҩрақәеи иара убас амилаҭ рыхдырреи рхатәы бызшәеи ҩныҵҟала ишеидҳәалоу атәы дазааҭгылоит Sputnik аналитик, ажурналист Нонна Ҭхәазпҳа.

Абысҭа аныҳәақәа раан еиԥш есҽынгьы аишәаҟны иқәгылоуп. Аиҳарак иара агьама бзиоуп аԥсуа мца иахакнаҳаны ианыруа.

Аинформациатә агентра Sputnik Аԥсны аредакциа еизыркит аԥсуа чысеишәаҟны ихаданы ишьоу абысҭа иазку афактқәа жәаба.

Аԥсуа чысқәа ачаҩыри аҭубари рҭоурыхи, рыҟаҵашьеи дазааҭгылоит Sputnik аналитик Нонна Ҭхәазԥҳа. Арҭ ачысқәа рыҟаҵашьа атәы еиҭарҳәеит Ҭхәазаа ирымоу Арышԥҳа Ҭали, Шьынқәыраа ирымоу Бигәааԥҳа Мзиана.

Иахьеи-уахеитәи ахымҩаԥгашьа, атәашьа-агылашьа, аиҳабы-аиҵбы реизыҟазаашьа, реихаҵгылашьа, сасра ацара, асасдкылара уҳәа аетикет иаҵанакуа зегьы аԥсуаа "алеишәа" ҳәа иашьҭан.

Аҽыжәлара, аҽықәтәара, аҽыбӷаҟазара, аҽырхәмаррақәа, аҽырҩрақәа ҳкультура иахәҭаку қьабызқәоуп. Аҽыжәлареи аҽықәтәареи рҵасқәа дрылацәажәоит Sputnik аналитик Нонна Ҭхәазԥҳа дзыҿцәажәаз аҽыбӷаҟаза Виктор Ҳаразиа.

Аԥсуаа жәытә-натә аахыс ирымоуп изықәныҟәо рхатә ԥҟарақәа. Иҟоуп ажәлар рҿаԥыцтә рҿиамҭақәа рҟынтә инеимда-ааимдо, инеиҭаҳәауа еизҳауа абиԥарақәа рҟынӡа иаауа аҳәамҭақәа. Џьгьарда ақыҭа инхоз ажәабжьҳәаҩ, унеишь-уааишь ҳәа зарҳәоз ҳаҭыр зқәыз абырг Уанка Лагәлаа дазааҭгылоит ашәарыцара иадҳәалоу ажәабжьқәа.

Аԥсуаа ашәышықәсқәа рыҩнуҵҟа рыбзазара иузаҟәымҭхуа иадҳәалоуп аԥшьаҭыԥқәа. Зегь раасҭа амч ду змоу акәны ирыԥхьаӡоит аныха, анаҩс аныха-цырҟьа, ажьира. Иахьа, аԥсуа иԥсҭазаараҿы аныха ианнакыло ароль далацәажәеит Лӡаа-ныха ахылаԥшҩы Владимир Гәачуа.

Аԥсуаа ҳҵасқәа, ҳқьабзқәа рышьаҭа ҵаулоуп. Урҭ зқьы шықәсала еиламгаӡакәа иааргон еиуеиԥшымыз аритуалқәа. Урҭ ируакуп адгьыли уи ақәаарыхреи ирызку, аӡыни ааԥыни анеилыҵуа иҟарҵо аныҳәара - Хәажәкыра. Абри аныҳәара амҩаԥгашьа ауп изызку Sputnik аналитик Нонна Ҭхәазԥҳа аетнолог Инга Шамԥҳа длыҿцәажәаны иҟалҵаз анҵамҭа.

Жәытә-натә аахыс аԥсуаа ирымоу аныҳәарақәа рхыԥхьаӡара рацәоуп, урҭ зегьы рхатә ҵакқәа рымоуп, рхыҵхырҭақәагьы азқьышықәсақәа ирыларсуп. Аԥсуаа рныҳәарақәа рыуак иахьа уажәраанӡагьы еиқәханы иҟоу -жәабран ныҳәа шымҩаԥыргоз еилылкаауан Sputnik аналитик Нонна Ҭхәазԥҳа аетнолог Валери Бигәаа иҿы.

Аԥсуара анышьақәдыргылоз ҩынҩажәа шықәса иаҿын рҳәоит. Ҩынҩажәа шықәса рышьҭахь иаҵанакуа даара ирацәаны иахьатәи аконституциақәа реиԥш ишьақәдыргылеит. Уи иаҵанакуа аԥҟарақәа рыхәҭа хәыҷык дазааҭгылоит Sputnik аналитик Нонна Ҭхәазԥҳа.

Абиԥарала еиқәырханы иаагоу ацуныҳәа, иахьагьы хшыҩзышьҭра амоуп, уи шымҩаԥырго атәы дазааҭгылоит Sputnik акорреспондент Саида Жьиԥҳа.

Ҭырқәтәыла инхо аԥсуаа рыҩныҵҟа иахьа уажәраанӡа еиқәханы иҟоуп ажәытә аԥсуаа рыԥҳәысаагашьеи аԥҳәызба лцашьа иадҳәалоу аформақәеи рацәаны. Урҭ дҳазрылаҵәажәоит Sputnik аналитик Нонна Тхәазԥҳа.

Аӡтәы ресурсқәа Адунеизегьтәи рымш аҽны аԥсуаа рмифологиеи ртрадициатә культуреи рҟны аӡы аҵак ҷыдақәак дҳазрылацәажәеит афольклорист, АБИГИ аусзуҩы Цира Габниаԥҳа.

Иахьа Аԥсны иазгәарҭоит аԥсуаа рытрадициатә милаҭтә культура иаҵанакуа аныҳәа - хәажәкыра.

Зықәрахь инеихьо аԥхәыс бырг, Миаси Анқәабԥҳа акыр шықәса раԥхьа Ҭырқәтәылантәи лҭоурыхтә ԥсадгьыл ахь нхара дааит, ҳаиҿцәажәараҟны лара дазааҭгылоит аԥсуа ԥҳәыс илыду аҭакԥхықәра атәы.

Аԥсуаа рышәаҳәаратә культура ажәытәан ишыҟази уажәы ишыҟоуи атәы даҳзалацәажәоит Sputnik Аԥсны аналитик Нонна Ҭхәазԥҳа.