Иахьеи-уахеитәи ахымҩаԥгашьа, атәашьа-агылашьа, аиҳабы-аиҵбы реизыҟазаашьа, реихаҵгылашьа, сасра ацара, асасдкылара уҳәа аетикет иаҵанакуа зегьы аԥсуаа "алеишәа" ҳәа иашьҭан.

Аԥсуа бызшәа аҿиараҿы иахьа ицәырҵуа ауадаҩрақәеи, иара убас амилаҭ рыхдырреи рхатәы бызшәеи ҩныҵҟала ишеидҳәалоу атәы Sputnik аматериал аҟны.

XIX-тәи ашәышықәсазтәи аԥсуа инхашьа ҳазааҭгылозар, усҟантәи аамҭақәа рзы аԥсуа изгылан х-ҩнык: аҭаацәа – ахаҵеи аԥхәыси рыхшареи рыҩны, хазы асас изы идыргылоз аҩны – "аҳаҷашь" зыхьӡаз, нас амҳара, ма аҭацамҳара ҳәа изышьҭаз аҩны.

Афырхаҵа Ажьгьери-иԥа Қәычықә изкны ҩыџьа ажәабжьҳәаҩцәа еиҭарҳәо аҭоурыхқәа.

Ажәытәан аԥсуаа ацәгьаурақәа аныҟалалак, ажәлар рыҩнуҵҟа иҟаз аусӡбаҩцәа рыла ирыӡбон. Аусӡбара, аинраала иацыз аԥҟарақәа Sputnik аматериал аҟны.

Абысҭа аныҳәақәа раан еиԥш есҽынгьы аишәаҟны иқәгылоуп. Аиҳарак иара агьама бзиоуп аԥсуа мца иахакнаҳаны ианыруа.

Аԥсуа чысқәа ачаҩыри аҭубари рҭоурыхи, рыҟаҵашьеи дазааҭгылоит Sputnik аналитик Нонна Ҭхәазԥҳа. Арҭ ачысқәа рыҟаҵашьа атәы еиҭарҳәеит Ҭхәазаа ирымоу Арышԥҳа Ҭали, Шьынқәыраа ирымоу Бигәааԥҳа Мзиана.

Аҽыжәлара, аҽықәтәара, аҽыбӷаҟазара, аҽырхәмаррақәа, аҽырҩрақәа ҳкультура иахәҭаку қьабызқәоуп. Аҽыжәлареи аҽықәтәареи рҵасқәа дрылацәажәоит Sputnik аналитик Нонна Ҭхәазԥҳа дзыҿцәажәаз аҽыбӷаҟаза Виктор Ҳаразиа.

Аԥсуаа ашәышықәсқәа рыҩнуҵҟа рыбзазара иузаҟәымҭхуа иадҳәалоуп аԥшьаҭыԥқәа. Зегь раасҭа амч ду змоу акәны ирыԥхьаӡоит аныха, анаҩс аныха-цырҟьа, ажьира. Иахьа, аԥсуа иԥсҭазаараҿы аныха ианнакыло ароль далацәажәеит Лӡаа-ныха ахылаԥшҩы Владимир Гәачуа.

Аԥсуаа ҳҵасқәа, ҳқьабзқәа рышьаҭа ҵаулоуп. Урҭ зқьы шықәсала еиламгаӡакәа иааргон еиуеиԥшымыз аритуалқәа. Урҭ ируакуп адгьыли уи ақәаарыхреи ирызку, аӡыни ааԥыни анеилыҵуа иҟарҵо аныҳәара - Хәажәкыра. Абри аныҳәара амҩаԥгашьа ауп изызку Sputnik аналитик Нонна Ҭхәазԥҳа аетнолог Инга Шамԥҳа длыҿцәажәаны иҟалҵаз анҵамҭа.

Жәытә-натә аахыс аԥсуаа ирымоу аныҳәарақәа рхыԥхьаӡара рацәоуп, урҭ зегьы рхатә ҵакқәа рымоуп, рхыҵхырҭақәагьы азқьышықәсақәа ирыларсуп. Аԥсуаа рныҳәарақәа рыуак иахьа уажәраанӡагьы еиқәханы иҟоу -жәабран ныҳәа шымҩаԥыргоз еилылкаауан Sputnik аналитик Нонна Ҭхәазԥҳа аетнолог Валери Бигәаа иҿы.

Аԥсуара анышьақәдыргылоз ҩынҩажәа шықәса иаҿын рҳәоит. Ҩынҩажәа шықәса рышьҭахь иаҵанакуа даара ирацәаны иахьатәи аконституциақәа реиԥш ишьақәдыргылеит. Уи иаҵанакуа аԥҟарақәа рыхәҭа хәыҷык дазааҭгылоит Sputnik аналитик Нонна Ҭхәазԥҳа.

Абиԥарала еиқәырханы иаагоу ацуныҳәа, иахьагьы хшыҩзышьҭра амоуп, уи шымҩаԥырго атәы дазааҭгылоит Sputnik акорреспондент Саида Жьиԥҳа.

Аӡтәы ресурсқәа Адунеизегьтәи рымш аҽны аԥсуаа рмифологиеи ртрадициатә культуреи рҟны аӡы аҵак ҷыдақәак дҳазрылацәажәеит афольклорист, АБИГИ аусзуҩы Цира Габниаԥҳа.

Иахьа Аԥсны иазгәарҭоит аԥсуаа рытрадициатә милаҭтә культура иаҵанакуа аныҳәа - хәажәкыра.

Зықәрахь инеихьо аԥхәыс бырг, Миаси Анқәабԥҳа акыр шықәса раԥхьа Ҭырқәтәылантәи лҭоурыхтә ԥсадгьыл ахь нхара дааит, ҳаиҿцәажәараҟны лара дазааҭгылоит аԥсуа ԥҳәыс илыду аҭакԥхықәра атәы.

Узунџьыорман ақыҭаҿы инхо ҳџьынџьуаҩ Тапшь-иԥа Аҭилла иабду иҿынтә иаҳахьаз ажәытәтәи аԥсуа лакә ҳзеиҭеиҳәеит.

Адунеиаҿы Аамысҭа қьабз аларҵәаҩ, аԥсуа ҵарауаҩ, афилософ Мураҭ Иаган (Маан) иԥсҭазаареи идоуҳатә мҩеи дырзааҭгылоит Sputnik аналитик Нонна Ҭхәазԥҳа.

Ҭырқәтәыла, Малан ақыҭан инхоз, 84 шықәса зхыҵуаз Кәаӡба Аҳмеҭ Ажьгьери-иԥа Қәычықә алым шыишьыз еиҭеиҳәеит.

Ажьгьери-иԥа Қәычықә зны ныҟәара дахьцаз дзықәшәаз ахҭыс иазку ажәабжь еиҭаиҳәоит Ҭырқәтәыла, Калыиак ақыҭа иеиуоу 84 шықәса зхыҵуа Урыс-иԥа Ҭелиаҭ.

Инга Шамԥҳа – аетнограф-аекспозициаҟаҵаҩы, Аԥснытәи аҳәынҭқарратә музеи Аетнологиа аҟәша аҭҵаарадырратә усзуҩ еиҳабы Sputnik иалҭаз аинтервиу аҟны далацәажәоит аетнологиа аҟәшаҿы иахьазы усурақәас ицо.